آشكارسازي چگونگي واكنش خطي-غيرخطي و تركيبي تبخير پتانسيل به متغيرهاي هواشناختي (مطالعه موردي: ايستگاه سينوپتيك تبريز)

تبخير پتانسيل به‌عنوان يكي از مهمترين مؤلفه‌هاي چرخه آب به شمار مي‌رود كه برآيند اندركنش چندين متغير هواشناختي است. در اين پژوهش به‌منظور آشكارسازي روابط خطي و غيرخطي و چگونگي تأثير متغيرهاي هواشناختي بر مقادير تبخير پتانسيل ايستگاه سينوپتيك تبريز از مدل‌هاي جمعي تعميم‌يافته (GAM) و مدل خطي تعميم‌‌يافته (GLM) استفاده شد. به اين ترتيب، مقادير ماهانه متغيرهاي هواشناختي شامل دماي هوا، فشار هوا، نم‌نسبي، سرعت باد و ساعات آفتابي به‌عنوان متغيرهاي شناختي و مقدار تبخير از تشت تبخير به‌عنوان متغير پاسخ در اين مدل‌ها در نظرگرفته شدند. همچنين براي تعيين گره و گراديان‌هاي واكنش تبخير به متغيرهاي هواشناختي از تركيب الگوريتم سيمپلكس و مدل تطبيقي مارس اسپلاين تحت سه سناريوي آب و هوايي S1، S2 و S3 كه بر پايه داده‌هاي ايستگاه‌ تبريز تعريف شده بودند استفاده شد. نتايج حاصل از دو مدل GAM و GLM نشان داد كه نم‌نسبي در تركيب با ساير متغيرهاي هواشناختي از تأثير خطي و غيرخطي معناداري بر گراديان تبخير پتانسيل برخوردار نيست. چنانكه با كنترل دماي هوا، نقش نم‌نسبي در گراديان تبخير ناچيز و قابل چشم‌پوشي شد. در اين خصوص بهترين تركيب متغيرهاي هواشناختي در مدل‌هاي GAM و GLM براساس آماره AIC به‌ترتيب به مقدار 84 و 62 و خطاي محاسباتي 71/0 و 76/0 ميلي‌متر به‌دست آمد. همچنين نتايج حاصل از ارزيابي مؤلفه‌هاي هموارساز اسپلاين مدل GAM و تركيب الگوريتم سيمپلكس ـ مدل تطبيقي مارس اسپلاين نشان داد كه واكنش انفرادي و تركيبي تبخير به متغيرهاي هواشناختي تنها منوط به يك سطح نيست بلكه واكنش تبخير از گراديان‌هاي متفاوتي در مقابل تغييرات اين متغيرها برخوردار است. چنانكه حساسيت و واكنش تبخير نسبت به هر واحد تغيير از اين متغيرها به مقدار مطلق آن متغير در تركيب با ساير متغيرها بستگي داشت. يعني اثر هريك از متغيرهاي هواشناختي بر مقدار تبخير تا حد زيادي منوط به رابطه‌اي است كه اين متغير با ساير متغيرهاي هواشناختي دارند، در صورتي‌كه چنين موضوعي براي دماي هوا چندان صدق نمي‌كند.