بررسي تنوع فنوتيپي توده هاي بومي كنجد در شرايط آب و هوايي اروميه

كنجد به دليل ارزش تغذيه اي خود از قديمي ترين و مهم ترين دانه هاي روغني در ايران و جهان مي باشد. در تحقيق حاضر 25 توده بومي كنجد جمع آوري شده از مناطق مختلف كشور از نظر صفات فنولوژيكي، مورفولوژيكي و فيزيولوژيكي در شرايط آب و هوايي اروميه مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد بين توده هاي بومي از نظر تمامي صفات در سطح احتمال يك درصد اختلاف آماري معني دار وجود داشت. نتايج آماره هاي توصيفي نيز مؤيد همين موضوع بود. شاخص برگ، تعداد شاخه هاي جانبي و تعداد كپسول در بوته بيشترين ضريب تنوع فنوتيپي و ژنوتيپي را داشتند، در حالي كه روز تا گلدهي و كپسول دهي به همراه درصد روغن كمترين مقدار براي اين ضرايب را داشتند. عملكرد دانه به عنوان مهم ترين صفت وراثت پذيري عمومي متوسطي داشت. توده هاي بومي كنجد مورد مطالعه با انجام تجزيه خوشه اي به سه گروه تقسيم شدند. توده هاي موجود در گروه اول از نظر صفات عملكرد و اجزاي عملكرد در وضعيت مطلوبي بودند و چنانچه هدف انتخاب توده هايي با عملكرد بالا باشد، گزينش از بين توده هاي اين گروه مؤثرتر خواهد بود. اما برعكس گروه سوم كه فقط شامل يك توده بود، از نظر عملكرد و اجزاي عملكرد مقادير كمتري نشان داده و مراحل فنولوژيكي طولاني تر داشت. مؤلفه نخست در تجزيه به مؤلفه هاي اصلي با عملكرد و اجزاي عملكرد به جز وزن 200 دانه همبستگي مثبتي نشان داد. از نتايج پژوهش حاضر مي توان در برنامه هاي اصلاحي آتي كنجد استفاده نمود.