ارزيابي خصوصيات زراعي، فيزيولوژيكي و ميزان تحمل خشكي در تعدادي از ژنوتيپ‌ هاي اصلاحي گندم دوروم

به منظور بررسي ويژگي هاي زراعي، فيزيولوژيكي و ميزان تحمل خشكي و شناسايي صفات آگروفيزيولوژيك مرتبط با تنش خشكي، 19 ژنوتيپ گندم دوروم شامل 17 لاين اصلاحي پيشرفته به همراه دو رقم شاهد (ساجي و ذهاب) در آزمايشي در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو شرايط جداگانه تنش (ديم) و بدون تنش (آبياري تكميلي) در سال زراعي 1397-1396 در معاونت موسسه تحقيقات كشاورزي ديم كشور (ايستگاه سرارود) مورد بررسي قرار گرفتند. ژنوتيپ ها بر اساس عملكرد دانه، صفات آگروفيزيولوژيك و برخي از شاخص هاي مقاومت به خشكي مبتني بر عملكرد دانه از قبيل شاخص تحمل تنش (STI)، ميانگين هندسي بهره‌وري (GMP)، متوسط بهره وري (MP)، شاخص پايداري عملكرد (YSI)، شاخص حساسيت به تنش(SSI ) و شاخص تحمل (TOL) مورد ارزيابي قرار گرفتند. بر اساس نتايج تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين، اختلاف آماري معني داري از لحاظ برخي صفات مطالعه شده بين ژنوتيپ هاي مورد بررسي وجود داشت. ژنوتيپ‌هاي URRACA، BERKMEN//68.111/WARD و ALTAR84/STINT// hellip; داراي بيشترين ميانگين عملكرد در هر دو شرايط تنش و بدون تنش بودند. بر اساس نتايج تجزيه گرافيكي باي پلات ژنوتيپ در صفت، همبستگي بين صفات مورد بررسي با عملكرد دانه در دو شرايط رطوبتي، متفاوت بود كه بيانگر تاثير تنش خشكي بر عملكرد دانه و نقش ساير صفات مورد بررسي در تعيين عملكرد ژنوتيپ هاي مورد بررسي مي باشد. عملكرد دانه در شرايط تنش با صفات طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، دوره پر شدن دانه، عملكرد زيست توده و تعداد روز تا گلدهي و در شرايط بدون تنش با صفات تعداد دانه در سنبله، عملكرد زيست توده و شاخص برداشت همبستگي مثبت نشان داد. ارزيابي ژنوتيپ ها بر اساس شاخص هاي مقاومت به خشكي نشان داد كه شاخص هاي STI، GMP و MP با عملكرد دانه در هر دو شرايط رطوبتي همبستگي مثبت و معني داري نشان دادند، لذا انتخاب ژنوتيپ ها بر اساس اين شاخص ها منجر به انتخاب ژنوتيپ هايي با عملكرد بالاتر در هر دو شرايط تنش و غير تنش مي گردد. بر اساس نتايج حاصل، ژنوتيپ شماره 12 با بيشترين ميزان شاخص تحمل خشكي داراي بيشترين ميزان عملكرد در هر دو شرايط رطوبتي بود، بدين صورت كه در شرايط ديم اين ژنوتيپ 39/8 درصد نسبت به شاهد برتر آزمايش (رقم ذهاب) افزايش عملكرد نشان داد كه معادل 1420 كيلوگرم در هكتار مي باشد و در شرايط آبياري تكميلي 15 درصد نسبت به شاهد برتر آزمايش (رقم ساجي) افزايش عملكرد داشت كه معادل 834 كيلوگرم در هكتار بود. اين ژنوتيپ بر اساس نمايش باي پلات ژنوتيپ در صفت داراي بيشترين عملكرد، زودرسي متوسط، بيشترين طول دوره پر شدن دانه، كمترين تبادل روزنه اي و دماي كانوپي و بيشترين عملكرد كوانتوم، طول سنبله و عملكرد زيست توده بود. اين ويژگي‌هاي زراعي و فيزيولوژيكي باعث افزايش ميزان تحمل خشكي در اين ژنوتيپ گرديده است كه لازم است در برنامه اصلاحي گندم دوروم مورد بررسي بيشتر قرار گيرد.