بررسي روابط بين صفات ريشه‌اي با عملكرد و اجزاي عملكرد گندم نان تحت شرايط ديم

اصلاح ارقام زراعي جديد با سيستم‌هاي ريشه‌اي كارآمد پتانسيل بسيار خوبي براي افزايش بهره‌وري در استفاده از منابع و سازگاري گياهان با آب و هواي ناپايدار و بهبود عملكرد دارد. مطالعه حاضر به منظور بررسي روابط خصوصيات ريشه‌اي با عملكرد و اجزاي عملكرد گياه در 24 لاين و رقم گندم نان در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در شرايط ديم مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه زنجان در دو سال زراعي 97-1396 و 98-1397 انجام شد. نتايج تجزيه واريانس مركب نشان‌دهنده تفاوت بين سال‌ها و تنوع بالا ميان ژنوتيپ‌ها براي اكثر صفات اندازه‌گيري شده بود. بر اساس نتايج بررسي پارامترهاي ژنتيكي، بيشترين ميزان وراثت پذيري مربوط به صفت تعداد دانه در سنبله (70/328 درصد) بود و وراثت‌پذيري اكثر صفات ريشه‌اي پايين بود. همبستگي بالا و معني‌داري بين عملكرد با وزن هزاردانه وجود داشت. در حاليكه همبستگي عملكرد با اكثر صفات ريشه‌اي به غير از قطر ريشه منفي بود. نتايج تجزيه عليت متوالي نشان داد كه در مرحله اول زنجيره صفات وزن هزاردانه، تعداد سنبله در مترمربع و تعداد دانه در سنبله بر عملكرد دانه تأثيرگذار بودند و در مرحله دوم زنجيره صفات وزن خشك و قطر ريشه عمق بيشتر از cm25 و حجم ريشه تا عمق cm25 با تأثير بر وزن هزاردانه، حجم ريشه عمق بيشتر از cm25 و وزن خشك ريشه تا عمق cm25 با تأثير بر تعداد سنبله در مترمربع و حجم ريشه تا عمق cm25 با تأثير بر تعداد دانه در سنبله به طور غير مستقيم بر عملكرد دانه تأثير داشتند. نتايج تجزيه به عامل‌ها منجر به شناسايي چهار عامل شد كه در مجموع 82/45 درصد از تغييرات بين داده‌ها را تبيين كردند. بر اساس نتايج تجزيه خوشه‌اي ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي در سه گروه قرار گرفتند كه ارقام و لاين‌هاي قرار گرفته در گروه دوم با داشتن بيشترين حجم، قطر، وزن خشك، سطح و طول ريشه تا عمق cm25، بيشترين مقدار عملكرد را دارا بودند.