مفهوم و كاركرد «قضيه» در «ديوان كيفري بين‌المللي»

يكي از تأسيسات اساسنامه ديوان كيفري بين‌المللي مفهوم قضيه است. اين مفهوم، كاركرد صلاحيتي مهمي برعهده دارد و آن ترسيم چهارچوبي است كه ديوان در حدود آن مي‌تواند يا صاحب صلاحيت شود و يا صلاحيت خود را اعمال كند. دولت‌هاي عضو ديوان با ارجاع يك قضيه چهارچوبي را تعيين مي‌كنند كه دادستان نسبت به جرايم واقع‌شده در حدود آن صلاحيت ديوان را اعمال مي‌كند. از سوي ديگر هم شوراي امنيت سازمان ملل متحد و هم دولت غيرعضوي كه صلاحيت ديوان را به‌صورت موردي مي‌پذيرد، قادرند تا به ديوان جهت رسيدگي به يك قضيه خاص اعطاي صلاحيت كنند؛ اما مفهوم قضيه در متون حقوقي ديوان تعريف نشده است. اين نوشتار با مروري بر رويه قضايي ديوان و بهره‌گيري از برخي مفاهيم حقوق بشر روشن مي‌سازد كه قضيه يك بحران بيروني است كه آبستن جرايم داخل در صلاحيت ديوان مي‌باشد. اين بحران يا يك مخاصمه مسلحانه بين‌المللي يا غير‌بين‌المللي است و يا موجي از حملات گسترده يا سازمان‌يافته عليه جمعيت غيرنظامي مي‌باشد كه عنصر زمينه‌اي جرايم داخل در صلاحيت ديوان را تشكيل مي‌دهند. قضيه در يك مكان و زمان معين شكل مي‌گيرد ليكن مفهومي صرفاً جغرافيايي نيست. دولت‌ها و شوراي امنيت مي‌توانند با تعريف يك قضيه خاص صلاحيت ديوان و يا اعمال آن را تنها محدود به يك بحران خاص و نه تمام قلمروي سرزميني يك دولت نمايند.