تحليل مفاهيم اساطيري و نمادين درخت در مرزبان‌نامه

درخت از همان آغاز خلقت به نوعي با زندگي انسان پيوند خورده و در اساطير، آيين‌ها و باورهاي مردم نقش مهمّي داشته است؛ و به دليل ارتباط ادبيات با اساطير در متون ادبي نيز بازتاب داشته است؛ يكي از متون ادبي فارسي كه درخت بازتاب وسيعي در داستان‌هاي آن داشته مرزبان‌نامه است. در اين مقاله مفاهيم اساطيري و نمادين درخت در مرزبان‌نامه مورد بررسي قرار گرفته است. فرض نويسندگان بر اين بوده است درخت در داستان‌هاي مرزبان‌نامه علاوه بر كاركرد ادبي، داراي كاركرد اساطيري و اعتقادي و آييني است. مبتني بر ايده مذكور و با تحليل محتوايي داستان ها اين فرضيه اثبات شده است؛ با اين توضيح كه دَه ويژگي اساطيري درباره درخت در مرزبان مي‌توان مشاهده كرد؛ از قبيل درخت كيهاني، اشراق (آگاهي بخشي)، شفادهي و درمان‌بخشي، ارتباط درخت با پريان، ارتباط با مار، نقش درخت در تعيين سرنوشت، پناهگاه بودن درخت، ارتباط درخت با نسب‌شناسي، پرستش درخت، سخنگويي درخت. كاربرد گستردۀ مفاهيم اساطيري درخت در مرزبان‌نامه فرضيه تأليف شدن كتاب در عهد ساسانيان و در زمان انوشيروان ساساني را تقويت مي‌كند. به علاوه مقدس و محترم بودن درخت در نظر انسان ها و حضورش در زندگي آنها ناشي از نياز انسان ها به درخت به عنوان منبع غذايي و دارويي بوده است. روش پژوهش توصيفي ـ تحليلي و از نظر فضاي انجام كار كتابخانه‌اي است.