بررسي تطبيقي موانع اجراي عين تعهد در فقه، حقوق ايران و انگليس

A Comparative Study of the Obstacles to Performing the Same Obligation in Islamic Jurisprudence, Iranian and British Law

هدف پژوهش حاضر بررسي تطبيقي موانع اجراي عين تعهد در فقه، حقوق ايران و انگليس است. روش پژوهش توصيفي- تحليلي بوده و نتايج نشان داد كه هر دو نظريه از جهتي قابل ايراد و اشكال است: الزام به اجراي عين تعهد اگرچه با هدف اصلي و نهايي طرفين و جوهره قرارداد و اصل لزوم پايبندي به مفاد قرارداد منطبق است، وليكن در صورت عدم ايفاي تعهد به وسيله متعهد، الزام قانوني متعهد له بر پيمودن راه اجبار و منع از توسل به ديگر روش‌هاي جبران خسارت در بسياري از موارد باعث اتلاف وقت، صرف هزينه سنگين و عدم جبران مناسب خسارت ناشي از نقض قرارداد به دليل طولاني شدن روند دادرسي و از دست رفتن مطلوبيت قرارداد مي‌گردد كه مورد خواست مشترك و انتظار اوليه دو طرف نبوده و برخلاف اصل حسن نيّت بوده و لزوم پايبندي به قرارداد تا جايي است كه از هدف اصلي اوليه خارج نشود. از سويي اصالت بخشيدن به ديگر روش‌هاي مقابله با نقض قرارداد و جبران خسارت و عدم پذيرش روش اجبار به انجام موضوع تعهد به عنوان اصل و قاعده اوليه و استثنايي تلقي نمودن آن، اگرچه در خيلي از موارد با سهولت و سرعت بيشتر و هزينه كمتر متعهد له را به هدف ثانويه خود يعني جبران خسارت ناشي از نقض قرارداد مي‌رساند، وليكن با روح قرارداد و هدف اوليه كه اجراي عين تعهد است، مغايرت دارد و در مواردي انجام عين تعهد بهترين و مناسب‌ترين روش تأمين منافع قراردادي متعهد له است. بر اين اساس جمع دو نظريه به اين است كه در صورت تخلف و نقض قرارداد به جاي الزام قانوني متعهد له به برگزيدن راه اجبار متعهد به اجراي عين تعهد و يا سد نمودن اين راه و بسنده كردن به مطالبه خسارت يا ديگر روش‌هاي جبران، متعهد له از حق انتخاب اجراي عين تعهد يا مطالبه جبران خسارت به يكي از روش‌هاي مناسب به موازات برخوردار باشد تا در صورت امكان و نبود مانع و لحاظ صرفه و صلاح خود حق اجبار و الزام متعهد را به انجام عين موضوع داشته و دادگاه مكلف به رسيدگي باشد و چنانچه به دليل عدم امكان اجبار، وجود مانع، بيم طولاني شدن فرآيند رسيدگي و اتلاف وقت و افزايش هزينه، از اجراي عين تعهد صرف‌نظر و قرارداد را فسخ و مطالبه خسارت نمايد، دادگاه اين خواسته را مورد رسيدگي قرار دهد و ضمن تنفيذ فسخ، متعهد را محكوم به جبران خسارت وارده كند.

The present study aims to compare the obstacles to performing the same obligation, in Islamic jurisprudence, Iranian and British Law. The method used in the study is descriptive analysis and the results showed that in the case of breach of contract, instead of obligation that compels the obligor to perform the same obligation or impede performance of the obligation or claim for damages or other compensations, the obligee has the right to make a claim either for the fulfillment of the same obligation or compensation. As long as there is no obstacle, the obligor performs the same obligation, and the court considers the request of the obligee. However, if it is not possible to compel the obligor to perform the same obligation or due to some obstacles, the judicial process prolongs or costs increase, the court is obliged to follow up. The obligee is also entitled to rescind the contract and doom the obligor to pay penalty for breach of contract