ريخت‌شناسي مَم و زين اثر احمد خاني بر اساس نظريه‌ي پراپ

A Morphological Reading of Ahmad Khani’S Mem and Zin in Terms of Vladimir Propp’s Narrative Theory

ريخت‌شناسيِ قصه ­ها از آن دسته نظرياتي است كه به صورت ساختاري به اثر ادبي (داستان) مي­پردازد و تلاش مي­ كند داستان را بر مبناي نقش شخصيت‌ها و حركت‌هايي كه در آن وجود دارد، تحليل ساختاري كند. در اين مقاله، با استفاده از روش توصيفي و بر اساس تكنيك تحليل محتوا، به شيوه‌ي منابع كتابخانه‌اي و بر مبناي نظريه‌ي ريخت‌شناسي ولاديمير پراپ، منظومه مم و زين احمد خاني (1706-1650) بر اساس داستان مم و زين، نوشته‌ي محمد سعيد رمضان بوطي، تجزيه و تحليل شده است. بر مبناي نتايج به دست آمده، داستان مم و زين داراي 21 خويشكاري از 31 خويشكاري پراپ است و دو داستانِ اصلي و دروني است. داستانِ اصلي، داراي 8 حركت و داستان دروني 3 حركت است. توالي خويشكاري‌ها، به ويژه در هفت خويشكاري آغازين، رعايت نشده و برخي از آنها در اواسط و اواخر داستان ديده مي­شود. همچنين 13 شخصيت در داستان اصلي و 7 شخصيت در داستان دروني در نقش‌هاي قهرمان، ياريگر قهرمان، شرير، ياريگر شرير و بخشنده و شاهزاده خانم ايفاي نقش مي­كنند.

Thanks to modern literary theories, critical approaches will help the critics to appreciate and explore a literary work. The practice of traditional literary criticisms was based on incorporating the intentions and biographical context of the author, while the modern literary theories provide the critics with different lenses allowing the critics to consider literary works based on certain assumptions within that school of theory and yield to new conclusions. Morphology of stories is one of those approached addressing the literary work (fiction) in a structured way and attempts to analyze the story on the basis of the roles of the characters and the movements in it. Using the descriptive method based on content analysis technique, library sources, and applying Vladimir Prop’s morphological theory, this paper aims to investigate the story of Mem û Zîn (Mem and Zin) by Ahmad Khani (1650– 1706) based on the story of Mam and Zayn by Mohammad Saeed Ramazan bouti. The findings demonstrate that the story of Mem and Zin has 21 functions out of 31 functions of Props and has two main and minor stories. The main story comprises of 6 moves and the minor one has 3 moves. The sequences of the functions, especially in the initial seven functions are not observed, and some of them appear in the middle and late stages of the story. There are also 13 characters in the main story and 7 characters in the minor story appearing in the following personae: Hero, Helper, Villain, False Hero and Donor.