نەتەوەخوازي و كێشي شيعري كوردي

Nationalism and Prosody in Kurdish Poetry

پيشان­داني كاريگەريي رووداوە سياسييەكان لەسەر گۆڕاني كێش، روانگەيەكي نوێيە كە لەم وتارەدا باسي لێدەكرێ. لەم توێژينەوەيەدا لە بيروراي حەسەنپوور و وەلي لەسەر مێژووي نەتەوەخوازيي كوردي و پەيوەنديي دەقي ئەدەبي بە رووداوە سياسييەكانەوە و هەروەها جۆرەكاني كێش لە زمانەكاني دنيادا كەڵك وەرگيراوە. جۆرەكاني كێش لە زماني كورديدا عەرووزي و بڕگەيين كە لە عەرووزييەوە بو بڕگەيي گۆڕاوە. سەرنجي ئەم لێكۆڵينەوەيە لە سەر زاري كرمانجيي ناوەڕاست لە كوردستاني رۆژهەڵات و باشوور لە سەردەمي نالي تا كۆتايي دەيەي 1980دايە. لەم وتارەدا گۆڕانكاريي كێشي شيعري كلاسيكي كوردي، لە زاڵ­بووني كێشي عەرووزي بە سەر زاراوەي كرمانجيي ناوەراست تا زاڵ­بووني كێشي بڕگەيي- وەكوو هێمايەك لە گۆڕانكاريي پێناسەي كورد و بەهێزتر بووني نەتەوەخوازيي كوردي- تاووتوێ­كراوە. يەكێك لە هۆكارەكاني گۆڕاني كێشي شيعر، بە بڕواي توێژەر، بزووتنەوەي نەتەوەخوازانەيە. بەم بۆنەشەوە بەرهەمي هەندێك لە شاعيرە بەناوبەنگەكاني كورد - لە كوردستاني رۆژهەڵات و باشووردا- بە شێوەي مێژوويي -بەڵگەيي تاووتوێ‌كراوە و سێ قۆناغي عەرووزي، بڕگەيي- عەرووزي و بڕگەيي دياري‌كراوە. وەك دەردەكەێ، گۆڕاني كێشي شيعري كرمانجيي ناوەڕاست لە عەرووزييەوە بۆ بڕگەيي هاوكاتە لەگەڵ سەرهەڵدان و پەرەسەندني بزووتنەوەي نەتەوەخوازانە كورد لە شەڕي دووەمي جيهانيدا.

Addressing the impact of political events on changes in metrical feet is a new approach applied in this paper. Hasanpour and Vali’s viewpoints on the history of Kurdish nationalism, the relationship between literary texts and political events, and different types of meter in different languages in the world are used in this research. Prosody in Kurdish poetry includes two types of prosodic and syllabic changing from the former to the latter. This study deals with the Middle Kurmanji dialect in the Iranian and Iraqi Kurdistan from Nali’s period to the late 1980s. The change of poetic meter from the dominance of prosodic meter to the dominance of syllabic meter in Middle Kurmanji has been regarded as a symptom of changes in Kurdish identity and nationalism. In the author's view, one of the reasons for the changes in meter in Kurdish poetry is the nationalist movement. Therefore, the works of some famous Kurdish poets in the Iranian and Iraqi Kurdistan are analyzed based on a historical-documentary method and three stages are identified: prosodic, prosodic-syllabic, and syllabic. Changes in the meter in Middle Kurmanji poetry from prosodic to syllabic are simultaneous with the emergence and development of nationalist movements in the Iranian and Iraqi Kurdistan in World War II.