مفهوم‌شناسي جهاد كبير در قرآن كريم و تبيين عرصه‌هاي آن

Study of the Concept of "Great Jihad" and its Fields in the Holy Quran

جهاد كبير تنها تركيب وصفي در حوزه جهاد، در آيات قرآن كريم است. از آنجايي كه در آيات قرآن و نيز سنت اهل‌بيت، جنبه نظامي در موضوع جهاد پررنگ و برجسته است، شايسته است موضوع «جهاد كبير» مورد بررسي قرار گيرد تا روشن شود آيا جهاد كبير نيز در حوزه نظامي است يا به عرصه‌هاي ديگري مربوط مي‌شود. مفسران و فقها نوعاً در مورد جهاد به معناي جنگ نظامي به‌تفصيل بحث كرده‌اند، اما در باب جهاد كبير و مصداق و عرصه‌هاي آن پژوهش چنداني صورت نگرفته است. لذا مسئله اصلي مقاله پيش رو، تبيين چيستي مفهوم جهاد كبير در قرآن كريم و بيان مهم‌ترين عرصه‌هاي آن است كه نوآوري مقاله را تشكيل مي‌دهد. اين مقاله با روش توصيفي- تحليلي و با استناد به نظر مفسران و تحليل ديدگاه‌هاي آنان موضوع جهاد كبير را مورد پژوهش قرار مي‌دهد. براساس يافته‌هاي تحقيق، جهاد كبير مشتمل بر دو ويژگي «جهاد» به مفهوم عام آن يعني همراه بودن امري با سختي و به ‌كار بردن نهايت تلاش در جهت تحقق هدف است. در عين حال، ابزاري كه در جهاد كبير استفاده مي‌شود نظامي نيست، بلكه بسته به اختلاف موجود در تفسير آيه 52 سوره فرقان، «معارف و آموزه‌هاي قرآن كريم» و يا «تبعيت نكردن از كافران» است. جهاد فرهنگي، جهاد اقتصادي، جهاد سياسي و جهاد علمي مهم‌ترين عرصه‌هاي جهاد كبير است كه دشمن مي‌تواند با دور كردن امت اسلامي از اين صحنه‌هاي جهاد، جامعه اسلامي را به اطاعت از خود وادار نمايد.

Great Jihad (Jihad Kabir) is one of the issues branching off the concept of Jihad in the holy Quran. Due to the significance of this issue, the main problem of the present article is explanation of the nature of the concept of Great Jihad in the holy Quran and that of the most important fields of the same. Great Jihad is one of the extensions of Jihad. The principal components of Jihad are also available in the concept of Great Jihad. They are as follows: an issue accompanying hardship and trouble, exercising one's utmost towards achieving a goal. Opposing unbelievers is another component derived from Q 25: 52. The whole of these components constitute the concept of the Great Jihad. The means of Great Jihad, depending on the difference in interpretation of the above verse, is the teachings of the holy Quran, or opposing and resisting against unbelievers. Cultural Jihad, economic Jihad, political Jihad, and scientific Jihad are the main fields of the Great Jihad. Making the Muslim community far from these fields of Jihad, the enemy attempts to make Muslims follow it in those fields.