كليدواژه :
منشأ دين , صدق و كذب اديان , خاستگاه دين , حقيقت دين , ازخودبيگانگي
چكيده فارسي :
در مطالعات دين‌شناختي گاه دين امري فراطبيعي و ماورايي تلقي مي‌شود و گاه در قالب منشأشناسي، كاركردگرايي، طبيعت‌گرايي و پديدارشناسي، دين امري ساختگي يا زميني شمرده مي‌شود. جست‌وجو درباب خاستگاه دين و علل پيدايش و گرايش به آن، از قرن هجدهم در غرب برجسته شد. براين‌اساس، دين پديده‌اي انساني و اجتماعي است و بايد ديد بشر كي و كجا و براساس كدام نياز پنداري يا خيالي دين را اختراع كرده است، يا دين از كدام حالت دروني وي (جهل، ترس، عقده‌ي جنسي، نظام سرمايه‌داري، ازخودبيگانگي و آرزوانديشي) برآمده است. اين نگرش‌ها اغلب الحادي‌اند و تفكيك‌ننهادن بين جنبه‌هاي مختلف دين، آن‌ها را به مغالطات معرفتي و لغزش‌هاي روش‌شناختي كشانده است. صدق و كذب اديان هيچ پيوندي با منشأ درست يا نادرست گرايش به آن ندارد و دين در مقام ثبوت، با دين در مقام اثبات (دين‌داري) بسيار متفاوت است و در ارزيابي صدق دين و گزاره‌هاي ديني، فقط مؤلفه‌هاي فلسفي دخيل‌اند، نه مؤلفه‌ها و معيارهاي جامعه‌شناختي و روان‌شناختي. اتكا به اخبار تاريخي، دخالت پيش‌فرض‌هاي الحادي، ارائه‌ي نسخه‌اي واحد براي همه‌ي اديان، بزرگ‌نمايي لغزش‌هاي متدينان در گرايش به دين، ازجمله ديگر خطاهايي است كه در رويكردي وجود دارد كه راستي‌آزمايي دين را به عوامل گرايش اوليه‌ي به دين فرومي‌كاهد. البته نمي‌توان پيدايش خرافات و شاخ‌وبرگ‌هاي اختراعي در دين و انحراف‌هاي تاريخي در دين‌داري بشر را انكار كرد؛ اما اين انحراف‌ها را هم متون ديني و بزرگان دين محكوم كرده‌اند و هم به‌لحاظ منطقي، پيوندي با اصل دين ندارد. اين پژوهش با روش تحليلي، بدون ورود محتوايي به نقد اقوال، چالش‌هاي كلي اين رويكرد، ازجمله صلاحيت‌نداشتن دانش‌هاي يادشده براي راستي‌آزمايي معتقدات ديني و مغالطات نهفته در آن‌ها را بيان مي‌كند.
چكيده لاتين :
In theological studies, religion is sometimes regarded as supernatural and transcendental, and sometimes in the form of ontology, functionalism, naturalism, and phenomenology, religion is considered artificial or terrestrial. The search for the origin of religion and the causes of its emergence and tendency towards it has been prominent in the West since the eighteenth century. According to this, religion is a human and social phenomenon and it is necessary to see when and where and based on which imaginary need man has invented religion or from what inner traits (ignorance, fear, sexual complexes, capitalism, alienation, and aspiration) religion has emanated. These attitudes are often atheistic, and the lack of distinction between different aspects of religion has led them to epistemic fallacies and methodological slippages. The truth and falsehood of religions are not related to the right or wrong origin of the inclination towards it and the truth of religion is very different from the affirmation of religion (religiosity). In assessing the truth of religion and religious propositions, only philosophical components are involved, not sociological and psychological components and criteria. Reliance on historical narratives, the interplay of atheistic presuppositions, the unification of all religions, the magnification of believers’ slips in religious orientation tend to be among the other errors in the approach that reduces the affirmation of religion to the factors of primary tendency to religion. Of course, the emergence of superstitions and innovations in religion and historical deviations in human religiosity cannot be denied. However, both religious texts and leaders have denunciated these deviations. In addition, these deviations are not linked to the principle of religion from a logical point of view. Using an analytic method, this research, with no recourse to critical narratives, elaborates on the general challenges of such an approach, including the inadequacy of the aforementioned knowledge types to validate religious beliefs, and reveals the inherent fallacies in them.
