ارزيابي حديث «السعيد سعيد في بطن امه و الشقي شقي في بطن امه» و بررسي پيوند آن با انديشۀ جبرگرايي

حديث «السعيد سعيد في بطن امه و الشقي شقي في بطن امه» و چگونگي پيوند آن با انديشۀ جبرگرايي، مسئله‌اي است كه در اين مقاله، به روش تحليلي توصيفي، مورد بررسي قرار مي گيرد. اشعريان به خصوص فخر رازي اين روايت را از دلايل جبري بودن افعال انسان مي داند. آخوند خراساني آن را از دلايل ذاتي بودن سعادت و شقاوت انسان ها قلمداد كرده اند. به باور بسياري از محدثان شيعه و سني و برخي فيلسوفان، مدلول اين حديث، همان مفاد آيات و روايات دلالت كننده بر قضا و قدر الهي است و به اعتقاد برخي مانند شيخ طوسي و ضياء الدين عراقي و آيه الله بروجردي، مفاد اين حديث، همان مدلول آيات و رواياتي است كه بر تعلق گرفتن علم ازلي حق تعالي به كليۀ امور از جمله سعادت و شقاوت و سرنوشت انسان‌ها تأكيد دارند. بر اساس يافته هاي اين پژوهش، ديدگاه نخست، مردود، ديدگاه دوم غير قابل دفاع، ديدگاه سوم، صحيح ولي قابل جمع با ديدگاه چهارم است كه دلايل و شواهد بيشتري بر درستي آن يافت مي شود.

no abstract