بازشناسي مفهوم «كظم» در سياق آيات قرآن كريم

Recognition of the concept of "Kadhm" according the context of verses

در كتاب‌هاي لغت سه معناي محوري «فروخوردن خشم يا اندوه»، «امساك و جمع‌كردن» و «ضبط و حبس كردن در باطن براي آشكارنشدن» براي مادة «كظم» ارائه شده است؛ به‌صورتي كه معاني تمام استعمالات آن در قرآن كريم، احاديث نبوي و اشعار شاعران نزديك به عصر نزول قرآن به آن معنا پيوند يابد. نوشتار حاضر با بررسي ميزان روايي اين معاني در كاربردهاي قرآني مادة كظم نشان مي‌دهد هر كدام از اين معاني براي قرارگرفتن در جايگاه معناي محوري مادة كظم با كاستي‌هايي روبه‌رو هستند. اين پژوهش بر پاية وجود ارتباط ميان مفاهيم در سياق آيات قرآن كريم به‌عنوان يك متن منسجم و بدون از پيش مسلم انگاشتن وجود معناي محوري براي مادة كظم، كوشيده است معناي محوري جديدي براي اين ماده پيشنهاد دهد. مفهوم كظم در تمام شش سياق از آيات قرآن به كار رفته است و بررسي آن روشن مي‌كند معناي «اقدام به‌منظور تغيير وضعيتي سخت و نامطلوب و تبديل آن به وضعيتي مطلوب» معناي محوري مادة كظم تلقي مي‌شود. بر اساس اين، «كاظم» شخصي است كه مي‌كوشد شرايط سخت خود را به سمت وضعيتي مطلوب تغيير دهد و «مكظوم» شخصي است كه ديگري او را از صحنه‌اي سخت و نامطلوب مي‌رهاند. علاوه بر آيات قرآن، اين معناي محوري در احاديث نبوي (ص) و اشعار شاعران نزديك به زمان عصر نزول قرآن، معنايي سازگار و پذيرفتني به دست مي‌دهد.

In dictionaries, there are three pivotal meanings for the root of “Kdhm” in such a way that one can be able to establish a connection between its meaning on the one hand and all its uses in the Holy Koran, Hadith as well as the poems of the poets who were close to the time of the Koran development on the other hand: "Not showing anger or grief ", "forbearance" as well as "holding within inside for not being shown”. The present article studies the validity of these meanings in Koranic usages, showing that each of these meanings is faced with some defects in the position of the central meaning of the root. The current research is based on the relationship between concepts in the context of the verses of the Holy Koran as a coherent text without considering the necessity of the existence of a central meaning for the root of the word. Studying the concept of "action" in all six contexts of the verses of the Koran clarifies that the meaning of “action to change the difficult and undesirable situation and turn it into a favorable situation” can be considered as the central meaning of the root of Kdhm. Based on this, Kadhem is the person who tries to shift his harsh conditions towards a desirable one, and Makdhum is a person who is saved from an undesirable situation by another person. In addition to the verses of the Holy Koran, this central meaning in the prophetic sayings and poems of the poets close to the time of the revelation of the Koran gives a compatible and acceptable meaning.