پديد آورندگان :
جيحاني، حميدرضا دانشگاه كاشان - دانشكدۀ معماري و هنر , مشهدي نوش آبادي، محمد دانشگاه كاشان - دانشكدۀ معماري و هنر , اويسي، حانيه دانشگاه كاشان - دانشكدۀ معماري و هنر , زيلوچيان، آذين دانشگاه كاشان - دانشكدۀ معماري و هنر
كليدواژه :
شهر تاريخي , كاشان , مركز محلۀ پنجه‌شاه , بقعۀ هارون بن موسي(ع)
چكيده فارسي :
بقعۀ امامزاده هارون بن موسي بن جعفر(ع) معروف به زيارتگاه پنجه‌شاه، در محله‌اي به همين نام در خيابان باباافضل كاشان واقع شده است. اين بقعه در گذشته بخشي از مركز محلۀ پنجه‌شاه را تشكيل مي‌داده است؛ مركز محله‌اي كه علاوه بر بقعه، عناصري چون آب‌انبار، كاروان‌سرا، عصارخانه، حمام آقاشاه، گذر يا بازارچه، مسجد و گورستان قديمي را نيز شامل مي‌شده است. مجموعۀ مركز محله در سال 1380 و با شماره 5937 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. قديمي‌ترين تاريخي كه در بناي بقعه ديده مي‌شود، به سال 956ق بازمي‌گردد كه بر دو قطعه كاشي محراب‌مانند نقش بسته و نشان از پيشينۀ كهن اين محدودۀ شهري دارد. اين مركز شهري به‌دليل احداث خيابان باباافضل و دگرگوني‌هاي ناشي از توسعۀ نامتوازن شهري دچار آسيب‌هاي جدي شده است؛ از جمله پاره‌اي از عناصر كهن مجموعه تخريب شده‌اند. در حال حاضر، بخش‌هاي باقي‌مانده نيز در وضعيت نابساماني قرار دارند. اين تغييرات، نقشِ مركز محله در بستر شهري امروزي را مخدوش و دركِ وضعيت اصيل آن را نيز دشوار كرده است. هدف اين مقاله، بازيابي آخرين وضعيت اصيل اين مركز شهري پيش از مداخلات دهه‌هاي اخير است و مقاله در پي پاسخ دادن به اين پرسش است كه پيش از دگرگوني‌هاي وسيع ناشي از ساخت خيابان، مجموعۀ مركز محلۀ پنجه‌شاه چه طرح و تركيبي داشته است. آگاهي از اين وضعيت، درك ما را از يك مركز محلۀ كهن كاشان افزايش مي‌دهد و امكان مطالعات تكميلي در جهت حفاظت از ارزش‌هاي شهري اين محدوده و مرمت آن را فراهم مي‌كند. در اين مقاله با روشي توصيفي تاريخي، عناصر و شواهد شهري و همچنين منابع مكتوب مطالعه و بررسي مي‌شوند و از مقايسۀ آن‌ها با تصويرهاي باقي‌مانده تلاش مي‌شود طرح اوليۀ مركز شهري يادشده بازيابي و ترسيم شود. مطالعات صورت‌گرفته نشان مي‌دهد بناي اوليه و اصليِ بقعه در درون گورستاني قديمي شكل گرفته است. در دورۀ صفويه و قاجار، مجموعۀ مركز محله و عناصر شهري آن تكميل شده و اين وضعيت تا ابتداي دهۀ 1330 باقي مانده است. پس از تغييرات و توسعه‌هاي شهري سدۀ اخير، گورستان به‌تدريج به بخش كوچكي در جوار بقعه تقليل يافته و بخش‌هايي از مركز محله نيز تخريب شده و يا راه زوال را پيش گرفته‌اند.
چكيده لاتين :
The tomb of Imam Zadeh Haroon ibn Musa ibn Jaffar PBUH, known as the shrine of Panjeh Shah, is located in a neighborhood of the same name on Baba Afzal Street in Kashan. This tomb used to be part of the Panjeh Shah Neighborhood center. In addition to the tomb, the center of this neighborhood used to be consisted of the reservoir, caravanserai, oil mill, Agha-Shah Bath, passages and malls, mosque, and the old cemetery. The neighborhood center's complex was registered under the number of 5937 on the Iran national heritage list in 2001. The oldest date that can be seen on the construction of the tomb dates back to 956 A.H (1549 A.D), which is engraved on two pieces of altar tiles and shows the old history of this urban area. This urban center has suffered severe damage due to the construction of Baba Afzal Street and the changes caused by unbalanced urban development, and some of the old elements of the complex have been destroyed. Currently, the remaining sections are also in a messy condition. These changes have distorted the neighborhood center's role in today's urban area and made it difficult to understand its original condition. The purpose of this article is to retrieve the last original condition of this urban center before the interventions of recent decades, and the article seeks to answer the question of what plan and layout Panjeh Shah Neighborhood center complex had before the extensive changes resulting from the construction of the street. Awareness about this situation will increase our understanding of one of Kashan's historic neighborhood centers and prepare the grounds for additional studies on protecting this area's urban values and restoration. In this article, with a descriptive-historical method, urban clues and architectural elements, as well as written sources, are studied and analyzed and by comparing them with the remaining images, an attempt is made to retrieve and draw the abovementioned urban center's initial layout. Studies show that the original building of the tomb was formed inside the old cemetery. In the Safavid and Qajar periods, the neighborhood center's complex and surrounding architectural elements and urban elements were completed, and this situation remained until the beginning of the 1950s. After urban changes in the last century, the cemetery was gradually reduced to a small part near the tomb and parts of the neighborhood has also been destroyed or decayed
