برهمكنش ژنوتيپ × محيط و پايداري عملكرد دانه و علوفه لاين هاي اميدبخش سورگوم دومنظوره

Genotype × Environment Interaction and Grain and Forage Yield Stability of Promising Lines of Dual Purpose Sorghum

براي ارزيابي الگوي اثر متقابل ژنوتيپ × محيط بر عملكرد دانه و علوفه، 10 لاين اميدبخش سورگوم دو منظوره در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با چهار تكرار در شش ايستگاه تحقيقات كشاورزي كرج، مشهد، بيرجند ،زابل، مغان و اصفهان به مدت دو فصل زراعي (1393و1394) كشت شدند. تجزيه واريانس مركب داده ها نشان داد اثر سال، مكان، ژنوتيپ واثر متقابل آنها بر عملكرد دانه، عملكرد علوفه و عملكرد بيولوژيك در سطح احتمال يك درصد معنيدار بود. مقايسه ميانگين ها نشان داد لاين شماره 3 (KDFGS9) با عملكرد دانه 8/7 تن در هكتار داراي بيشترين عملكرد دانه بود. لاين هاي شماره 1 (KDFGS4) و 9 ((KDFGS26 با عملكرد علوفه خشك 26/2 و 26/1 تن در هكتاربه ترتيب داراي بيشترين عملكرد علوفه خشك بودند. لاينهاي شماره 1 (KDFGS4) ،2 (KDFGS6) و 9 ((KDFGS26 به ترتيب با 34/3، 33 و 32/5 تن در هكتار عملكرد بيولوژيك نسبت به ديگر لاينهاي مورد بررسي در اين آزمايش برتر بودند. تجزيه پايداري با استفاده از روش AMMI و برازش مؤلفههاي اصلي به اثر متقابل ژنوتيپ × محيط نشان داد دو مؤلفه اصلي براي عملكرد دانه، عملكرد علوفه خشك و عملكرد بيولوژيك معنيدار بود. براي عملكرد دانه دو مؤلفه اول 67/8 درصد از مجموع مربعات اثر متقابل را توضيح دادند. با توجه به مدل AMMI و پارامتر ارزش پايداري امي(ASV)، لاينهاي شماره2 (KDFGS6) و 3 ( KDFGS9 ) با پايداري عملكرد دانه بالا، لاينهاي مناسب دو منظوره با اولويت توليد دانه و لاينهاي شماره 9 ((KDFGS26 و 1 (KDFGS4) بهعنوان لاين هاي مناسب دو منظوره با اولويت توليد علوفه شناسايي شدند.

To evaluate the interaction pattern of genotype × environment and grain and dry forage yield stability of 10 promising dual purpose sorghum lines, a field experiment was carried out using randomized complete block design with four replications in six field stations of Karaj, Mashhad, Birjand, Zabol, Moghan and Isfahan in 2014 and 2015 growing seasons. Combined analysis of variance showed that the main effects of year, location, and genotypes as well as their interaction effects were significant (p <0.01) on grain yield, dry forage yield and biological yield. Mean comparison showed that line No. 3 (KDFGS9) with grain yield of 7.8 tha-1 had the highest grain yield, and line No. 1 (KDFGS4) and line number 9 (KDFGS26) with 26.2 and 26.1 tha-1 had the highest dry forage yield, respectively. Line No. 1 (KDFGS4), No. 2 (KDFGS6) and No. 9 (KDFGS26) were superior to the others by producing of 34.3, 33 and 32.5 tha-1 of biological yield, respectively. Analysis of variance by AMMI model and fitting of main components to the genotype by environment interaction effect showed that two main components for grain yield, dry forage yield and biological yield were significant. The first two components explained 67.8 percent of the sum of the squares of the interaction. According to the AMMI model and ASV stability parameter, lines No. 2 (KDFGS6) and No. 3) KDFGS9( with high grain and dry forage yield stability were the most suitable lines for dual purpose with the priority of grain production. On the other hand, lines No. 9 (KDFGS26) and No. 1 (KDFGS4) can be released as dual-purpose cultivars with the priority of forage production.