ارزيابي مقاومت و حساسيت ارقام مختلف خيار (Cucumis sativus) نسبت به مگس جاليز Dacus ciliatus (Diptera: Tephritidae)

مگس جاليز، Dacus ciliatus Loew (Diptera: Tephritidae) از مهم‌ترين آفات محصولات جاليزي در ايران و جهان است كه لارو آن با تغذيه از ميوه باعث كاهش عملكرد و بازار‌پسندي محصول مي‌شود. در اين آزمايش خصوصيات فيزيكي و بيوشيميايي مرتبط با مقاومت در شش رقم مختلف خيار شامل هايك، سورينا، ماكسيموس، كيش، چنبر و يك رقم محلي كرمانشاه اندازه‌گيري و تأثير هر يك از اين صفات در ميزان آلودگي و تراكم لارو در ميوه تعيين شد. ارقام بررسي شده در اين پژوهش، به ترتيب از حساسيت كم به زياد در چهار گروه قرار گرفتند. رقم هايك حساسيت كم (درصد آلودگي و تراكم لارو كمتر)، ارقام سورينا، كيش و ماكسيموس نسبتاً حساس، چنبر حساس و خيار محلي كرمانشاه بسيار حساس به مگس جاليز بودند. محتويات فنل (Pvalue 0.001,r=-0.77)، تانن (Pvalue 0.001,r=-0.89)، آلكالوئيدهاي كل (Pvalue 0.001,r=-0.93) و فلاونوئيد (Pvalue 0.001,r=-0.87) از لحاظ آماري با درصد آلودگي ميوه همبستگي منفي معني‌داري داشت. درصد آلودگي ميوه با طول (Pvalue 0.01,r=0.55)، قطر (Pvalue 0.001,r=0.48)، تراكم تريكوم پوست (Pvalue 0.001,r=0.81) و ضخامت پوست ميوه (Pvalue 0.001,r=0.87)، همبستگي مثبت معني‌داري داشت. بررسي ارتباط بين هر يك از تركيبات بيوشيميايي ميوه با ميزان آلودگي و تراكم لارو نشان داد كه 86.50 درصد تغييرات ميزان آلودگي و 63.70 درصد تغييرات تراكم لارو در ارقام آزمايش شده مربوط به تركيب آلكالوئيد است بنابراين آلكالوئيد يكي از منابع مهم بروز مقاومت نسبت به مگس جاليز است. از ميان خصوصيات فيزيكي اندازه‌گيري شده تراكم تريكوم پوست ميوه بيشترين تأثير را روي تغييرات ميزان آلودگي (75.30) و تراكم لارو (61.40) نشان داد. كشاورزان مي‌توانند با استفاده از رقم هايك كه نسبت به ساير ارقام كمتر مورد پذيرش مگس جاليز است محصولي با باقيمانده كمتر سموم را توليد كنند.