فلسفه اسلامي از امتناع تا ضرورت، تحليل نظرات موافقان و مخالفان فلسفه اسلامي در دوره معاصر ايران

Islamic Philosophy from Impossibility to Necessity, Analyzing the Opinions of Proponents and Opponents of

يكي از مناقشات معاصر در فلسفه اسلامي، مناقشه در اصالت آن است كه به امكان آن مي‌پردازد. اين مسئله هويتي، در تاريخ فلسفه اسلامي و آينده فلسفه اسلامي تأثير بسزايي دارد. دراين خصوص به نظر سه تن از متفكران معاصر مصطفي ملكيان، غلامحسين ابراهيمي ديناني و رضا داوري­اردكاني پرداخته شده است. ملكيان با تقليل فلسفه اسلامي به الهيات و كلام، منكر اصالت و امكان هر گونه فلسفه ديني از جمله فلسفه اسلامي مي‌باشد. از طرفي، ديناني و داوري نه تنها بر اصالت فلسفه اسلامي و امكان آن تأكيد دارند بلكه از تعامل ضروري ميان فلسفه و اسلام سخن مي­گويند. اين تحقيق در چهار محور صورت پذيرفته و در قالب اين محورها، ديدگاه ايشان مورد مطالعه قرار گرفته است. در تحليل اين ديدگاه‌ها به توافق آنها بر مخالفت با فلسفه‌ديني و اختلاف آنها در ديني دانستن فلسفه‌اسلامي اشاره شده و بيان شده كه مي‌توان با در نظر گرفتن روش برهاني و فرآيند استدلالي فلسفه اسلامي به دفاع از امكان فلسفه اسلامي پرداخت. امتناع فلسفه اسلامي ناسازگار با واقعيت تاريخي فلسفه اسلامي دانسته شده و امكان آن نفي نگشته، ولي تداوم و تحقق امكان پيش‌روي آن تنها در صورتي ميسر است كه مسائل فلسفي كنوني و آينده نيز در نظر گرفته شود.

One of the contemporary controversies about Islamic philosophy is the controversy over its originality that makes it possible. This identification issue has a great impact on the history of Islamic philosophy and the future of Islamic philosophy. In this regard, the opinions of three contemporary thinkers, Mustafa Malekian, Gholam Hossein Ebrahimi Dinani and Reza Davari Ardakani, have been investigated. By reducing Islamic philosophy to theology, Malekian denies the originality and possibility of any religious philosophy, including Islamic philosophy. On the other hand, Dinani and Davari not only emphasize the originality of Islamic philosophy and its possibility, but also speaking of the necessary interaction between philosophy and Islam. This research has been done in four axes and in the form of these axes, their views have been studied. In analyzing these views, their agreement to oppose religious philosophy and their differences in considering Islamic philosophy as a religious philosophy is mentioned and it has been stated that it is possible to defend the possibility of Islamic philosophy by considering the demonstrative method and the argumentative process of Islamic philosophy. The impossibility of Islamic philosophy is considered incompatible with the historical reality of Islamic philosophy and its possibility has not been denied, but the continuation and the realization of the possibility of its advancement is only possible if current and future philosophical issues are taken into account.