طرح نظريۀ تعهدات ايقاعي در حقوق ايران با مطالعۀ تطبيقي در حقوق فرانسه

The scheme of the theory of the unilateral act as a source of obligations in Iran with a comparative study of French law

در فقه و حقوق ايران و فرانسه ايقاع، پديدۀ غريبي نيست و دو واژۀ عقد و ايقاع در كنار هم نشان از ريشه‌هاي عميق اين دو نهاد دارد. اما آنچه در فرانسه، نظر دكترين را از قرن نوزدهم به خود جلب كرده، نقش آن در ايجاد تعهدات است. به‌عبارتي هر ايقاع آثاري دارد، اما در اينكه آيا ايقاع مي‌تواند تعهد ايجاد كند و منبع تعهد باشد، ترديد وجود داشت. در سال 2016 با اصلاحات قانون مدني فرانسه، اولاً عنواني به نام منابع تعهدات مطرح شده و ثانياً تدوين ايقاع در قسمت منابع تعهدات در كنار عقد و مسئوليت مدني و به‌ عنوان يكي از اعمال حقوقي در كنار وقايع حقوقي، نويدبخش طرح ايقاع به‌عنوان يكي از منابع يكطرفه براي ايجاد تعهدات دوطرفه است كه دستاورد نويني در حقوق تعهدات به‌شمار مي‌رود. در حقوق ايران ايقاع موجد تعهد به‌عنوان يك نظريۀ كلي مطرح نشده، اما مصاديقي در قانون مدني هست كه به‌نظر مي‌رسد مي‌توان وجود آنها را به‌عنوان مصاديقي براي پذيرش نظريۀ تعهدات ايقاعي هرچند به‌صورت استثنايي مطرح كرد. مطالعۀ حقوق فرانسه به‌عنوان يكي از نظام‌هاي حقوقي نوين در طرح نظريۀ كلي ايقاع به‌عنوان منبع تعهد، مي‌تواند در اين زمينه راهگشا براي طرح نظريۀ كلي در حقوق ايران باشد كه در اين مقاله به شيوۀ تطبيقي انجام خواهد گرفت.

In jurisprudence and law of Iran and France, unilateral act is not a strange phenomenon, and the two terms of the contract and unilateral act together represent the deep roots of these two institution. But what has been the subject of doctrine in French law since the 19th century is the role of unilateral act to create obligations. In other words, it has many effects, but there is doubt about whether it can create obligations. In 2016, with the amendments of French Civil Code unilateral act has been drafted in the area of sources of obligations, which could be a reflection of this fact that unilateral act is as a unilateral source for bilateral obligations and it is a new achievement. In law of Iran, unilateral act to create obligations is not raised as a general theory, but there are examples of civil law that can be considered as an example of acceptance of this theory. The study of French law as one of the legal systems in this field can be used as a platform for a general theory of law in Iran, which will be presented in this paper in a comparative way.