شرايط و آثار اقدامات پيشدستانه در حقوق ايران

Requirements of Anticipatory Actions in Tort Law

پيشرفت علم و نوآوري، در كنار نتايج مفيدي كه به ارمغان مي آورد، گاه نتايج زيانبار هنگفتي به‌همراه دارد كه آثار جبران‌ناشدني آن هم ناشناخته است. بشر، با توجه به تجارب گذشته و با استعانت از احكام حقوقي، در برخي موارد، سعي در كاهش آثار عمل زيانبار و بروز برخي از اين خسارات پيش بيني ناپذير و غيرقطعي دارد. از جمله ابزارهاي حقوقي براي حصول اين هدف، بار كردن تكليف اقدامات پيشدستانه بر عامل است. اين تكاليف كه اخيراً در حقوق وارد شده، مبتني بر منطق اقتصادي آن است. دغدغۀ اصلي اين نوشته، آشنايي با اين تكليف، از طريق بررسي مفهوم و مبنا و نحوة اِعمال و آثار آن است. از طرف ديگر، مشروعيت تكليف به اقدامات پيشدستانه در نظام حقوقي ايران، به‌ويژه تطبيق آن با احكام مسئوليت مدني، خود دل‌مشغولي ديگري است كه اميد است در اين نوشته محقق شود، چراكه هدف اصلي حقوق مسئوليت مدني جبران زيان وارده است؛ اما در اينجا، با احكامي روبه‌رو مي‌شويم كه بدون ورود زيان، تكاليفي را پيش از آن و حتي پيش از عمل زيانبار، بر عامل بار مي‌كند. به‌نظر مي‌رسد كه اعمال تكاليف قانوني در فرض ريسكي بودن فعاليت، در حقوق ايران، مشروع باشد، اما تعيين حدود اين تكليف نيازمند ايجاد رويه يا حكم قانون است.

The main object of tort law is compensation of damages arising from unlawful acts. But we are facing some kind of acts that will obliges us to take proper actions without arising any damages. Technological development in spite of useful consequences, sometimes leading us to unknown risks and unbearable damages. Given old experiences of the humankind and with the help of the legal rules, lawyers trying to reduce the inadvertent effects of the damages and prevent the occurrence of these unforseeable and uncertain harms. One of the legal instruments constitute of bearing anticipative obligation to the operators. This obligation is based on the economic analysis of law. The main concern of this essay is considering the concept and its application in the Iranian legal system and comparative studying of the subject in the light of tort law. Consequently, the author believes that obligation is lawful in the risky situations.