مؤلفه‌هاي پسانوگرايي در داستان يوم قتل الزعيم اثر نجيب محفوظ

پست ‌مدرنيسم به مجموعه آرا و نظريات مختلف و گسترده‌اي اطلاق مي‌گردد كه از نيمه دوم قرن بيستم پا به عرصه ظهور گذاشت. داستان يوم قتل الزعيم (روز قتل رئيس جمهور) نوشته نجيب محفوظ داستان نويس معاصر مصري، نمونه اي از يك داستان پست مدرنيسم و فراداستان است كه در صدد گشودن عرصۀ داستانِ خود بر فضاي تاريخي مصر مي‌باشد. هدف اين پژوهش بررسي داستان ياد شده، در پرتو تكنيك فراداستان با ماهيتي پسانوگرايي مي‌باشد. اين داستان با وجود اينكه جلوه‌هايي از واقعيت و رئاليسم را در خود گنجانده، اما داستاني است كه ماهيتي تخيلي دارد و حاوي برخي از واقعيتهاي معاصر مصر نيز مي باشد. يافته هاي پژوهش بيانگر آن است كه نجيب محفوظ در اين اثر با تأثير پذيري از مكتب پست مدرنيسم، به دنبال توصيف اضطراب‌ها، سرگرداني‌هاي انسان معاصر و مبارزۀ منفي بر ضد شرايط بوده است. از بين مؤلفه هاي متعدّد پست‌مدرنيسم، از تناقض، اتصال كوتاه، عدم قطعيت و بينامتنيت بيش از ساير مؤلفه ها استفاده نموده است. بازتاب بينامتنيت بويژه در صحبت هاي محتشمي زايد به دليل ايمان مثال زدني او بيشتر آشكار شده است. اتصال كوتاه، مؤلفۀ قابل‌توجه ديگري است كه محفوظ در حين بيان وقايع تاريخي از آن مدد جسته است. عدم انسجام و قطعيت از ديگر پيامدهاي اين نظريه است كه در جاي‌جاي داستان «يوم قتل الزعيم» بيان شده است. آثار نجيب محفوظ آيينۀ جامعۀ مصر است به‌گونه‌اي كه زمان و مكان و شخصيت هاي تاريخي در داستان وي پررنگ تر از ساير شخصيت هاي داستاني ديده مي شوند. وي با بهره گرفتن از مؤلفه‌هاي متعدد پسامدرن، در پي آن است تا به طور غيرمستقيم شرايط نامناسب اجتماعي، اقتصادي و سياسي جامعۀ مصر را توصيف و نقد نمايد و در نتيجه پيوند انداموار ادبيات با جامعه و تبلور نابساماني هاي اجتماعي را در اين نوع داستان ها به تصوير كشد. وي با گزينش مؤلفه هاي پست‌ مدرن توانسته تا حدودي بي كفايتي فرمانروايان و شرايط نامناسب اقتصادي سياسي كشور مصر و به‌ويژه مسئلۀ فقر را به تصوير بكشد.