تابوشكني عرفا در فروع دين با توجه به متون عرفاني فارسي تا قرن هشتم (مطالعۀ مورديِ نماز، روزه)

با ژرف‌نگري در متون عرفاني، در كنار رابطۀ مطيعانۀ عارف با حقّ، گونۀ ديگري از ارتباط وجود دارد كه در گفتار و كردارشان مرزهاي مقدّس ناديده انگاشته مي‌شود كه اجتماع اين دو، تأمّل‌ برانگيز است. جستار حاضر با روش تحليلي ـ توصيفي ضمن بيان اَشكال تابوشكني‌ در نماز و روزه، در پي اثبات پيوند اين تابوشكني‌ها با دو شكل اصلاح «خود» و «ديگري» با اولويّت «اصلاح خود يا تأديب نفس» است كه در نهايت به «اصلاح ديگري يا جامعه» منجر مي‌شود. همچنين تابوشكني‌هاي دو مقولۀ مذكور در مقاله به شكل‌هاي انتخاب اُولي، مردم‌گريزي و تأديب نفس و ... استخراج شده است. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد گرچه شكستن ظاهر حريم مقدّسات، با وجود پايبند بودن عرفا به شريعت، از يك سو مخاطبان را دچار تناقض مي‌كند، كاركردهايي همچون كشاندن انسان از مرتبۀ عادت و غفلت به آگاهي (معرفت) و تزكيۀ اخلاقي را در پي دارد كه با گذر از ظاهر به باطن و معاني پوشيده در اشارات ايشان، قابل توجيه است؛ از ديگر سو نه تنها روش اين بزرگان براي جامعه مُضر نيست، بلكه مباني اخلاقي‌ ارائه مي‌كند كه انسان و جامعه را به جايگاهي اعتلا مي‌بخشد كه عبادت، شكلي از اخلاق و اخلاق شكلي از عبادت شده و موجب انضباط بيروني و دروني مي‌گردد.