تحليل و بررسي ديدگاه حكيم سبزواري نسبت به موضع ملاصدرا دربارۀ مجراي قاعدۀ الواحد

قاعدۀ الواحد يكي از قواعد و اصول اساسي و مهم در فلسفۀ اسلامي محسوب مي‌شود و مفاد آن، اين است كه از علت واحد، تنها يك معلول واحد و يگانه صادر مي‌شود. علي‌رغم اينكه حكيمان و فيلسوفان بسياري اين قاعده را پذيرفته‌اند، اما برخي از متكلمان آن را انكار كرده‌اند. تعيين مجراي اين قاعده از جمله مسائل ضروري در پيرامون اين قاعده قلمداد مي‌شود. با توجه به عبارات و كلمات ملاصدرا مي‌توان چنين گفت كه وي موضعي دوگانه نسبت به اين مهم اتخاذ كرده است. وي در برخي از عبارات خود، از اختصاص اين قاعده به حق‌تعالي سخن گفته و در برخي ديگر، مجراي اين قاعده را اعم از خداوند دانسته است؛ به گونه‌اي كه حتي در مقام اثبات عقول، از اين قاعده بهره برده است. وجود اين قبيل عبارات در ميان كلمات و سخنان ملاصدرا سبب بروز انتقاداتي از سوي حكيم سبزواري در اين باره شده است. وي سه انتقاد نسبت به ديدگاه ملاصدرا مطرح كرده و در نهايت معتقد است كه اين قاعده اختصاصي به حق‌تعالي ندارد و شامل ساير واحدهاي غير حقيقي نيز مي‌شود. نگارندگان با روش تحليلي ـ تطبيقي، سعي در بررسي انتقادات حكيم سبزواري نموده و نشان داده‌اند كه مي‌توان ميان عبارات دوگانۀ ملاصدرا جمع نمود.