بازخواني پايه‌ گزاره‌هاي عقل عملي در انديشه‌ شهيدصدر

ضرورت بازگشت گزاره‌هاي مستنتج به گزاره‌هاي پايه و تشخيص آنها در دو حوزه‌ عقل نظري و عملي از گذشته‌ دور كانون بررسي قرار دارد. در اين ميان شهيدسيدمحمدباقر صدر (1313-1359) به ارزيابي زواياي گوناگون عقل عملي پرداخته و نوآوري‌هاي فراواني در اين حوزه ارائه نموده كه بازشناسي پايه‌ گزاره‌هاي عقل عملي يكي از آنهاست كه جستار حاضر با روش توصيفي تحليلي بدان مي‌پردازد. از رهگذر اين جستار مشخص مي‌شود كه به باور شهيدصدر بازگشت گزاره‌هاي عقل عملي به «حسن عدل» و «قبح ظلم» صحيح نيست و اينها خود تحليلي‌اند و به مسئله‌ حق و مولويت مولا باز مي‌گردند. شهيدصدر با تكيه بر واقعي‌انگاري گزاره‌هاي عقل عملي، پايه‌ آنها را «حق الطاعه» مي‌داند. اين نظريه از سلسله نارسايي‌هايي رنج مي‌برد كه شاخص‌ترين آنها ادعاي «جريان‌ناپذيري قواعد باب تزاحم در حسن و قبح» و «نقد تفسير حسن و قبح به استحقاق مدح و ذم و تفسيرش به ضرورت اخلاقي» است، چنانكه از ديگرسو، تحليلي‌انگاري حسن عدل و قبح ظلم از خلط ميان شرط صدق موضوع با نحوه‌ حمل محمول بر موضوع سرچشمه گرفته و پايه‌انگاري مولويت مولا براي گزاره‌هاي عقل عملي نيز از سلسله ناسازگاري‌هاي دروني  و مخالفت با وجدان رنج مي‌برد.