بررسي اختلاط قائم ‌آب شور و شيرين در زهكشي و تاثير آن بر شوري زه‌آب در مزارع كشت نيشكر دعبل خزاعي و سلمان فارسي

در شرايط جديد زهكشي در مركز و جنوب غرب استان خوزستان،  با  كاهش عمق‌ كارگذاري زهكش‌ها و زهكشي ‌كنترل شده، مطالعه ديناميك منطقه اختلاط آب شور و شيرين در بالاي سفره آب زيرزميني، شناخت مشخصات اين منطقه و تاثير آن بر دبي و شوري زه‌آب اهميت دارد. در اين پژوهش هفت‌ گروه پيزومتر در فواصل مختلف از جمع كننده زه‌آب نصب شد. هرگروه شامل هشت پيزومتر كارگذاري شده در اعماق مختلف سطح خاك (0.8تا 5 متري) بود. اين تحقيق در دو مزرعهR911  شركت كشت و صنعت دعبل خزاعي با عمق متوسط زهكشي دو متر و فواصل لاترال‌هاي 65 متري و مزرعهR87 شركت كشت و صنعت سلمان فارسي با عمق متوسط زهكشي 1.4متر و فواصل لاترال‌هاي 42 متري انجام شد. تراز سطح آب در پيزومترها، شوري آب در لايه هاي مختلف خاك و دبي و شوري زه‌آب‌ در سه دوره آبياري سنگين كشت نيشكر(فروردين تا مهرماه سال‌هاي 1393،1392و1396) به‌صورت روزانه پايش شد. نتايج نشان داد كه با شروع آبياري سنگين، بار هيدروليكي افزايش يافته و اختلاف بارهيدروليكي بين لايه‌هاي پايين(چهار وپنج متري) نسبت به لايه‌هاي سطحي، جريان عمودي و هجوم آب شور به‌سمت بالا را برقرار مي‌سازد. كاهش‌ عمق ‌كارگذاري زهكش‌ها تا60 سانتي‌متر از مزرعهR911نسبت به مزرعه R87و فاصله گرفتن ازجمع‌كننده تا 400 متر در هر مزرعه كه كاهش عمق كارگذاري زهكش‌ها تا 40 سانتي‌متر را به‌همراه داشت، باعث افزايش بار هيدروليكي به ميزان متوسط128 سانتي‌متر، افزايش ضخامت منطقه اختلاط تا يك متر و كاهش خط ميانگين شوري در ناحيه اختلاط به ميزان هشت درصد بود. در اين تحقيق مشخص شد كه شوري زه‌آب تحت تاثير شوري آب آبياري و شوري آب زيرزميني بوده و تفاوت درعمق زهكشي، موقعيت لايه محدودكننده و وجود عدسي‌هاي ماسه‌اي بر اين شوري موثر است. با كاهش عمق زهكشي، دبي زه‌آب به‌شدت كاهش يافت. به‌طوري‌كه ميانگين زه‌آب از هر لاترال در مزرعهR911، 10 ميلي‌متر در روز و در مزرعهR87به 3.3 ميلي‌متر در روز بود. نتايج اين پژوهش نشان داد كه با افزايش ضخامت منطقه اختلاط آب شور و شيرين ناشي از كاهش بهينه عمق زهكشي، به‌دليل استفاده گياه از اين منطقه، حجم آب مصرفي در هر دور آبياري كاهش مي‌يابد و مي‌تواند عاملي موثر در جهت حفاظت منابع خاك و آب باشد.