نقد ساختاري كتاب اخلاق اسلامي؛ مباني و مفاهيم، براساس مدل‌هاي تحليل محتواي توصيفي و ارتباطي

كتاب درسي به‌لحاظ ساختاري شاخص‌هايي دارد كه درسي بودن آن را نشان مي‌دهد. در اين ساختار، هر درس بايد حداقل داراي معيارهاي اهداف، مقدمه يا پيش‌سازمان‌دهنده، متن، خلاصه، تمرين و منابعي براي مطالعه بيشتر  در حد مطلوب  باشد؛ در غير آن، سطح كيفي آموزش كاهش مي‌‌يابد. بنابراين، يكي از شيوه‌هاي اصلي براي ارزيابي كيفيت كتاب‌هاي درسي، نقد و بررسي آن‌ها به‌لحاظ شاخص‌هاي ساختاري است. از آنجا كه «درس اخلاق اسلامي» از دروس عمومي دانشجويان در كليه رشته‌هاي دانشگاهي است، در مقاله حاضر يكي از كتاب‌هاي نگارش‌يافته در اين زمينه نقد شده و آن، اخلاق اسلامي؛ مباني و مفاهيم، اثر مهدي عليزاده و جمعي از پژوهشگران است كه در سال 1389 تأليف كرده‌اند. روش‌ استفاده شده براي نقد كتاب، روش تحليل محتواي كمّي است. اين تحليل داراي هفت مدل در دو حوزه توصيفي و ارتباطي بوده، اما تنها امكان اجراي پنج مدل وجود داشت. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه كتاب مورد نظر به‌رغم برتري نسبت به كتاب‌هاي هم‌تراز، به‌لحاظ ساختاري، داراي اشكالات جدي و نيز فاقد بخش‌هاي مهم مقدمه، خلاصه و منابعي براي مطالعه بيشتر است. براساس تحليل محتواي توصيفي، 89 درصد اهداف و 36 درصد تمرين‌ها مطلوب نيستند و براساس تحليل محتواي ارتباطي، 92 درصد اهداف با محتوا مرتبط‌اند؛ اما ميان 35 درصد اهداف با تمرين‌ها ارتباطي وجود ندارد.