بررسي تغييرات مكاني ميزان رسوب‌دهي در ارتباط با پراكنش اجزاء لندفرمي (مطالعه موردي حوضه آبريز قره‌سو)

اين پژوهش با هدف آگاهي از چگونگي روابط بين رسوب‌دهي (متغير وابسته) و پراكنش اجزاء لندفرمي (متغير مستقل) در سطح حوضه آبريز قره‌سو واقع در استان اردبيل انجام شد. داده‌هاي مورد استفاده عمدتاً شامل آمار نسبتاً دقيق رسوب‌دهي سالانه در 19 ايستگاه هيدرومتري و مدل رقومي ارتفاع (DEM) ناحيه با دقت 30 متر بود. متغيرهاي مستقل (6 متغير) از طريق طبقه‌بندي لندفرمي و تعيين درصد مساحت شش جزء لندفرمي شامل ستيغ، بالادست دامنه، ميان‌دست دامنه، پنجه دامنه، سكو و درّه به دست آمد. متغير وابسته (رسوب‌دهي ويژه) نيز از طريق مقادير رسوب‌دهي سالانه ‌ي ايستگاه‌هاي هيدرومتري استخراج شد. براي بررسي كامل‌تر و دقيق تر روابط متغيرها، از آزمون‌هاي آماري هم ناپارامتري (كاي دو) و هم پارامتري (همبستگي پيرسون و اسپيرمن) استفاده شد. در گام نخست، نتايج تحليل آمار ناپارامتري نشان داد كه به غير از دو لندفرم درّه و ستيغ، بين توزيع طبقات رسوب‌دهي و توزيع طبقات اجزاء لندفرمي روابط معني ‌داري وجود دارد. در اين بين به منظور تكرار معني ‌داري، اهميت و قطعيت رابطه ي لندفرم ميان ‌دست دامنه طي سه آزمون مختلف مشخص شد. هر چند نتايج تحليل همبستگي پيرسون حاكي از روابط مستقيم لندفرم‌هاي ستيغ، ميان‌دست دامنه و درّه با رسوب‌دهي ويژه و در مقابل، روابط معكوس لندفرم‌هاي بالادست دامنه، پايين‌دست دامنه و سكو با رسوب‌دهي است، اما روابط معني‌داري حاصل نشد. بالاترين و پايين ترين ضرايب همبستگي اجزاء لندفرمي با ميزان رسوب دهي به ترتيب به لندفرم هاي ميان‌دست دامنه (R= 0/4) و بالادست دامنه (R= 0/03) تعلق داشت. نتايج آخرين آزمون يعني آزمون همبستگي اسپيرمن، بار ديگر همچون آزمون كاي نشان داد كه بين سه لندفرم سكو، پايين‌دست دامنه و ميان‌دست دامنه با رسوب‌دهي ويژه ي حوضه‌ها روابط معني ‌داري وجود دارد. بنابراين چنين نتيجه گرفته شد كه طبقه‌بندي متغيرها به صورت اسمي و ترتيبي از اثرات باقيمانده‌ها كاسته و باعث معني‌دارتر شدن روابط متغيرها شده است. به علاوه، تأثير آشكار و مشاركت بيشتر ميان‌دست دامنه در رسوب‌دهي حوضه‌ ها، لزوم اولويت اقدامات آبخيزداري و حفاظت خاك را در اين طبقه ‌ي لندفرمي گوشزد كرد.