نقادي مسأله حلال يا حرام بودن رزق انساني از نظر فخررازي و عبدالجبار معتزلي

"Critique of the Halal or Haram sustenance from the perspective of Fakhr Razi and Abdul Jabbar Mu'tazili"

تدبر و تفكر مسلمان در آيات قرآني سبب شكل‌گيري مسائل مختلف كلامي در عالم اسلام و بالندگي مباحث الهياتي گرديده است، به گونه‌اي كه چنين مسائلي سبب پيدايش دو فرقه بزرگ اشاعره و معتزله گشت. اينان به تنها مسأله الهياتي مطرح شده در عالم اسلامي در مورد دو مفهوم حرام و حلال نسبت به رزق انساني، پرداختند؛ به گونه‌اي كه معتزله آن را منحصر در امور حلال و اشاعره آن را در بردارنده امور حرام دانستند. در پژوهش حاضر با محوريت دادن به دو نماينده بزرگ اين مكاتب يعني عبدالجبار معتزلي و فخر‌ رازي نظريات آنان در اين زمينه، مورد بررسي نقادانه قرار گرفت و اثبات شد كه هرچند خداوند تكويناً رازق همه انسان‌هاست، ولي تشريعاً صرفاً ارتزاق از امور حلال را تجويز مي‌كند.

Thinking and pondering over the Qur'anic verses have caused different theological issues in the Islamic world and the improvement of theological topics, such as foundation of the two great sects of the Ash'arites and Mu'tazilites. The mentioned groups referred to the only theological question posed by Islamic scholars on two concepts of Haram and Halal in relation to Sustenance, while the Mu'tazilites confine it to Halal matters and the Ash'arites extended it to Haram, too. In this study, it is examined critically Abdul Jabbar Mu'tazili and Fakhr Razi's ideas -the two major representatives of these schools- about the topic and proved that although Allah is the provider and sustainer of all human beings, he only permits us to provide and eat Halal foods.