بررسي و مطالعه بقاياي تمدن خراسان بزرگ در حوضۀ آبريز رودخانه كشف رود

نخستين‌بار آثار تمدن خراسان بزرگ از محوطه هايي كه در دلتاهاي رسوبي بلخ و مرو قرار دارند، به دست آمد و باستان شناسان آن را مجموعۀ باستان‌شناختي بلخي - مروي نام نهادند و معتقدند اين تمدن نخستين بار در آنجا شكل گرفته است، اما برخي از پژوهشگران منشأ اين تمدن را در خراسان ايران مي‌دانند. هدف اصلي اين پژوهش مشخص نمودن بقاياي تمدن خراسان بزرگ در حوضۀ آبريز كشف رود و روابط فرهنگي بين اين حوضۀ آبريز، جنوب تركمنستان و منطقۀ بلخ و رودخانۀ جيحون است. روش پژوهش در اين مطالعه با رويكرد توصيفي-تحليلي و با تكيه به اطلاعات كتابخانه اي و ميداني است. بر اساس بررسي ها و كاوش‌هاي صورت‌گرفته، يافته هاي اين تمدن در يك گسترۀ وسيع جغرافيايي در حوضۀ آبريز كشف رود، شمال رشته‌كوه‌هاي هزارمسجد (كپه داغ)، جنوب و جنوب شرق تركمنستان، شمال افغانستان، جنوب رشته‌كوه‌هاي شاه جهان و بينالود (در شهرهاي جاجرم، سبزوار و نيشابور)، خراسان جنوبي در درميان، فردوس و طبس به‌دست ‌آمده است. آثار تمدن خراسان بزرگ در حوضۀ آبريز كشف رود از هشت محوطه به دست آمد. اين موضوع نشان مي دهد كه اين حوضه آبريز قابليت خوبي براي جذب گروه‌هاي انساني در اين دوره داشته است. بر اساس مطالعات صورت‌گرفته بر روي سفال‌ها و محوطه هاي حوضۀ كشف رود به اين مهم پي برده شد كه سنت سفالگري تمدن خراسان ‌بزرگ در ابتدا در منطقۀ مرو در كشور تركمنستان شكل گرفت و از آنجا به منطقۀ بلخ در شمال افغانستان، جنوب ازبكستان و به‌سوي اين حوضۀ آبريز انتشار يافته است.