خراسان در نگاه عثمانيان (با تأكيد بر منابع تركي عثماني)

خراسان در منابع عثماني، متناسب با دورۀ نگارش آن‌ها به اشكال متفاوتي بازتاب يافته است. هدف اين پژوهش، نماياندن چگونگي بازتاب داده‌هاي مربوط به خراسان در منابع تركي عثماني است كه در آن اطلاعات جديدي از منابع جغرافيايي عثماني با تقسيم دورۀ زماني متقدم و متأخر، استخراج و بررسي شده است. در اين پژوهش، علاوه بر توجه به تفاوت‌هاي اطلاعات ضبط‌شده در منابع تركي عثماني و سير تحولات آن‌ها، تلاش شده است در سه بخش وضع جغرافيايي خراسان (فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي) به توصيف و بررسي اطلاعات منابع تاريخي تركي عثماني پرداخته شود. يافته ها حاكي از آن است كه در منابع متقدم عثماني با نمايندگي جهان‌نماي كاتب‌چلبي، توصيف محدودۀ جغرافيايي خراسان با تفصيل و تكريم همراه بوده است، اما در ادوار متأخر عثماني، از كم‌اهميت بودن خراسان و محدودۀ جغرافيايي آن سخن رفته است. در بعد فرهنگي و اجتماعي، هر دو دسته از منابع، نگاهي گذرا به موضوعاتي نظير ابنيه، مذهب و مشاهير داشته‌اند، اما مباحث قومي و زباني و ارائۀ آمار و جمعيت از امتيازات منابع متأخر به شمار مي‌آيد. از حيث پرداختن به اقتصاد خراسان نيز، بازارها به‌طور مشترك كم‌تر مورد اعتناي منابع دو گروه است، اما معادن با وجود تفاوت انواع، در هر دو گروه منابع بازتاب چشمگيري داشته است. توجه به محصولات باغي در منابع متقدم و توصيف منسوجات در منابع متأخر، از مواردي است كه به‌رغم برجستگي در هر يك از شاخه‌ها، در منابع گروه ديگر موردتوجه قرار نگرفته است.