نقش آموزۀ ”وحدت در عين كثرت و كثرت در عين وحدت“ در تبيين توحيد شخصي وجود

«وحدت در عين كثرت و كثرت در عين وحدت» از آموزه‌هاي پرتأثير در بيان مقاصد حكمت متعاليه به ويژه توحيد وجود است. حكماي متعالي، به سان عرفاي محقق، بر اين مهم تأكيد كرده‌اند. در ادبيات فلسفي و عرفاني، تبيين جهان‌بيني يگانه‌انگار از تفنن تعبير برخوردار است، تا ابعاد مسئله به وضوح گرايد. وحدت شخصي وجود به همان اندازه كه براي پافشاري بر وحدت بر توجيه و تبيين و استدلال اصرار دارد، براي تبيين كثرات نيز توجيه مستدل ارائه مي‌دهد. هر يك از اين توجيه‌ها با عناوين اختصاري يا قواعد راهبردي و زيربنايي در حكمت الهي نورافشان است. آموزۀ حقيقت و رقيقت، ظاهر و مظهر، و «بسيط الحقيقه كل الاشياء وليس بشيء منها» در اين راستا با تبيين متناسب در حكمت متعاليه فروغ‌گستر است. بر اين ثروت، آموزۀ «وحدت در عين كثرت و كثرت در عين وحدت» را بايد افزود كه در حكمت متعاليه با ادبيات ويژه جايگاه خود را نشان مي‌دهد و مخاطب را تا وحدت شخصي وجود راهنمايي و همراهي مي‌كند. برخي تازه‌واردان اين آموزه را در ديدگاه آقاعلي مدرس، با برش و سايش عبارات و به قيمت تحريف و اتهام، مقصور به بيان تشكيك در مراتب و منافي و معارض با توحيد شخصي وجود پنداشته‌اند. بررسي ادعاهاي مطرح‌شدۀ برخي مقالات دربارۀ اين آموزه و تبيين آن در بيانات صريح آقاعلي مدرس و حكمت متعاليه راه را به درك استوار الهيات متعالي هموار خواهد كرد.