بررسي تاثير عمليات آبخيزداري در حوزه‌هاي بالادست مناطق شهري (مطالعه موردي: حوزه‌هاي آبخيز مشرف به مناطق 5 و 22 تهران)

يكي از مسائل و مشكلات برخي از شهرهاي كشور به ويژه آنهايي كه در مجاورت حوزه‌هاي آبخيز كوهستاني قرار دارند، مهار و كنترل رواناب و فرسايش و رسوب ناشي از آن مي‌باشد كه هر ساله خسارات زيادي را به تاسيسات و زيرساخت هاي پايين دست وارد مي‌كند. سالهاست كه عمليات آبخيزداري به عنوان راهكاري براي كاهش و تخفيف اثرات مخرب، مطرح و اقداماتي نيز در اين زمينه در اين حوزه‌ها صورت گرفته است. ليكن ارزيابي اين دست از پروژه‌ها مي‌تواند به منظور تعيين اثربخشي و برنامه‌ريزي‌هاي آتي در خصوص طرح‌هاي اجرايي و مديريت منابع طبيعي نقش مهمي را ايفا نمايد. در اين راستا در تحقيق حاضر براي نشان دادن تاثير اين عمليات، دو حوزه آبخيز شهري منطقه 5 (كوهسار) و منطقه 22 تهران كه خود متشكل از تعدادي زيرحوزه مي‌باشند، انتخاب كه در آنها به ترتيب فقط عمليات بيولوژيك (پوشش گياهي) و عمليات تلفيقي (بيولوژيك و سازه‌اي) اجرا شده است. سپس با استفاده‌ از مدل‌ ‌تجربي MPSIAC، تاثير عمليات انجام‌يافته دراين حوزه‌ها به صورت كمي در كاهش عوامل دروني مدل و خروجي نهايي آن كه ميزان فرسايش و رسوب مي‌باشد، در دو دوره قبل و بعد از اجراي طرح، محاسبه گرديد. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد در حوزه‌هاي اول، عمليات بيولوژيكي مشتمل بر كاشت و توسعه پوشش گياهي، تاثير 45 درصدي بر بهبود سيماي محيط طبيعي حوزه شهري خود با كاهش تخريب داشته و در حوزه‌هاي دوم اجراي تلفيقي از عمليات سازه‌اي و بيولوژيك، سبب كاهش 55 درصدي نرخ فرسايش و توليد رسوب شده است. نتايج به دست آمده حاكي از جايگاه مثبت عمليات آبخيزداري و اثر بخشي بيشتر روش هاي تلفيقي در كاهش مسائل و مشكلات ناشي از حوزه‌هاي بالادست مشرف به شهرها بوده و نيز نشان مي‌دهد نحوه برخورد با فعاليت هاي آبخيزداري در حوزه‌هاي آبخيز مشرف به شهرها اندكي با شيوه‌هاي كلاسيك آبخيزداري متفاوت و نيازمند نگاه جديدي در اين حوزه مي‌باشد.