ايهام تناسب موسيقايي در ديوان قاآني

تأثير موسيقي بر روح انسان، شاعران و نويسندگان را بر آن داشته تا اين عنصر مهم را براي بيان مفاهيم و احوالات مختلف به كار گيرند و با بهره‌گيري از واژه‌ها و اصطلاحات موسيقي به تقويت جنبه‌هاي زيبايي شناختي و تصويري شعرخود بپردازند، يكي از اين شاعران، قاآني سخنورِ صاحب سبك دورۀ بازگشت ادبي است؛ قاآنيِ موسيقي‌دان، شاعر عهد قاجار (دورۀ احياي موسيقي كلاسيك و آغاز تأثير موسيقي غربي بر موسيقي ايراني) است او در سخنِ خود از موسيقي‌دانهايي چون »رامتين «، »باربد « و »نكيسا « نام برده‌است، از »مقامها «، »آوازه‌ها « و »شعبه‌ها «ي موسيقي آگاه بوده‌است و ابزارهاي موسيقي بسيار و متنوّعي در اشعار خود آورده است، اين حكيمِ شيرازي در عين حال كه اطلاعات بسياري از فرهنگ موسيقايي كهن خود داشته و از واژه‌ها و اصطلاحات اين موسيقي حتي كم كاربردترين اصطلاحات آن در شعر خود بهره برده است، از فرهنگ موسيقايي زمانۀ خود نيز تاثير پذيرفته و از سازهاي تازه‌اي چون »تار « و »سنتور « نام برده است و اين هر دو موسيقي را زمينه ساز آفرينش ايهام تناسب كرده است. اين نوشتار در پي آن است كه توجه قاآني را به ايهام موسيقايي به ويژه ايهام تناسب موسيقايي نشان دهد، واژه‌‌ها و اصطلاحات موسيقي مورد توجه قاآني در خلق ايهام تناسب موسيقايي را مشخص كند، گرايش بيشتر او را در اين‌نوع ايهام تناسب به اصطلاحات موسيقي (نه سازها و ابزار موسيقي) نشان دهد و همچنين تأثيرپذيري قاآني از فرهنگ موسيقايي عصر خودش را مشخص كند. سعي نويسندگان بر اين بوده‌است كه چون قاآني شاعر دورۀ بازگشت است در توضيح واژه‌ها و اصطلاحاتِ موسيقي، علاوه بر توجه به تاريخ موسيقي، و استفاده از كتابهايي چون موسيقي كبير، مفاتيح العلوم، رسالۀ موسيقي نيشابوري و كنزالتحف، به موسيقي دوران قاجار كه نقطۀ عطفي در تاريخ موسيقي كلاسيك بود نيز توجه شود (مثلا توضيحات »تار «) و رسالات دوره‌هاي صفوي و قاجار (رسالۀ دوره بيگ كرامي، رسالۀ كوكبي بخارايي، بهجت‌الروح، كليات يوسفي، وضوح الارقام، بحورالالحان، مجمع الادوار و ...) مدّ نظر قرارگيرد، ديگر اين كه پاسخگوي اين پرسش باشند كه قاآني از موسيقي زمانۀ خود تأثير پذيرفته‌است يا نه؟