پيامدهاي واگذاري مديريت بهره‌برداري و نگهداري شبكه آبياري دشت سيستان بر پايه تئوري سيستم خاكستري

يكي از تنگناه‌هاي اساسي منطقه سيستان كافي نبودن آب براي آبياري محصولات كشاورزي و مصارف غيركشاورزي است. در سال‌هاي اخير، مديريت تقاضا به عنوان راه‌حل منطقي براي تحقق هدف بهره‌برداري پايدار آب مورد توجه قرار گرفته است. يكي از سازوكارها و روش‌هاي بهبود مديريت بهره‌برداري از آب در منطقه، اجراي طرح آبرساني از طريق لوله‌كشي و به‌كارگيري سيستم هاي پمپاژ است. اين طرح، با هدف تأمين آب در سطح 46000 هكتار از اراضي دشت سيستان آغاز و مديريت و بهره‌برداري از شبكه واگذار شده است. اين پژوهش به دنبال بررسي پيامدهاي واگذاري مديريت بهره‌برداري و نگهداري شبكه آبياري در اين دشت، از ديدگاه كشاورزان و كارشناسان منطقه است. در اين راستا، پيمايش ميداني  با ابزار مصاحبه و پرسشنامه براي جمع‌آوري داده‌ها به‌كار گرفته شد. در اين پيمايش، نمونه‌اي از مديران دولتي، كارشناسان شركت بهره‌برداري شبكه‌ آبياري و 105 نفر از بهره‌برداران در سال زراعي 98-97 جهت جمع‌آوري داده‌ها انتخاب شدند.  براي تحليل اطلاعات و تعيين الگوي بهينه بهره‌برداري و نگهداري شبكه آبياري، از تكنيك تصميم‌گيري چند شاخصه به روش خاكستري استفاده شد. نتايج نشان داد مهم‌ترين پيامدهاي مثبت واگذاري مديريت شبكه‌ شامل ايجاد اشتغال، كاهش مهاجرت روستاييان ، افزايش بهره‌وري محصولات، كسب اطمينان كشاورز از نظر تأمين غذا و درآمد، توزيع مناسب آب،  بهره‌گيري بيشتر از شبكه آبياري و كاهش اتلاف منابع آب، افزايش احساس مسئوليت و مالكيت كشاورزان نسبت به استفاده از شبكه آبياري و حفاظت از آن‌ است. همچنين، نبود اطمينان نسبت به انجام مسئوليت، عدم كفايت تفاهم و همكاري موجود بين آب‌بران، بروز اختلاف ميان كشاورزان، عدم توجه كافي به آموزش و ترويج، نبود تجربه، از دست رفتن منابع، عدم توجه به مشكلات اقتصادي آب‌بران، از دست دادن حمايت قانوني سازمان و عدم كفايت تفاهم و همكاري موجود بين آب‌بران از جمله پيامدهاي منفي مي‌باشد. با توجه به اين كه هم بهره‌برداران پيشرو و هم شركت تعاوني‌هاي ايجاد شده، از وظايف خود در امر تحويل مديريت و نگهداري از شبكه و انجام فعاليت‌هاي مورد نظر اطلاع كافي ندارند،  الگوي مديريت و بهره برداري گام به گام توصيه مي‌شود. مهم ترين راهكار پيشنهادي، آموزش و آگاه‌سازي واقعي بهره‌برداران پيشرو در فرايند واگذاري شبكه آبياري است.