اثر تنش خشكي بر صفات عملكردي، آنزيم‌هاي آنتي‌اكسيدان و درصد اسانس برخي اكوتيپ‌هاي گياه دارويي زيره‌سبز (.Cuminum cyminum L)

زيره سبز از مهم ترين گياهان دارويي ايران است كه نياز آبي پاييني جهت تكميل دوره رشد دارد. بنابراين يكي از گياهان با ارزش جهت كشت در مناطق خشك و نيمه‌خشك دنيا به ويژه در شرايط خشكسالي به شمار مي‌رود. به همين منظور، پژوهش حاضر با هدف اندازه‌گيري پارامترهاي مهم مورفولوژيك، فيزيولوژيك و همچنين عوامل دخيل در تنش اكسيداتيو و درصد اسانس تحت شرايط تنش خشكي و نرمال در اكوتيپ‌هاي مختلف اين گياه اجرا شد. آزمايش به صورت فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار در گلخانه پژوهشي دانشگاه سراوان به اجرا در آمد. فاكتورهاي آزمايشي شامل تنش خشكي در دو سطح تنش و عدم تنش و هشت اكوتيپ مختلف بودند. صفات مورد اندازه‌گيري شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعي در گياه، تعداد چتر در گياه، تعداد چترك در چتر، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه و عملكرد دانه، محتواي كلروفيلa ، b و كارتنوئيد و فعاليت عوامل بيوشيميايي كاتالاز، سوپراكسيد ديسموتاز، پراكسيداز، مالون دي آلدهيد و همچنين اسانس بذر بود. نتايج نشان داد كه تنش خشكي موجب كاهش عملكرد، اجزاي عملكرد و محتواي رنگدانه‌هاي فتوسنتزي شد. در مجموع، اكوتيپ بيرجند بيشترين عملكرد دانه در بوته (1.37 گرم) را داشت. همچنين در اين پژوهش، نحوه فعاليت آنزيم‌هاي آنتي‌اكسيدان كاتالاز، پراكسيداز و سوپراكسيد ديسموتاز در اين گياه دارويي با ارزش مشخص شد كه در آن تنش خشكي موجب افزايش فعاليت اين آنزيم‌ها و نيز ميزان مالون دي آلدهيد به ترتيب از u/mgpro*min 1.31، mg/g 2.34، u/gFW 1.29 و µmol/gFW 21.87 به 33.44، 4.73، 6.90 و 66.66 شد. در نهايت با توجه به معيارهاي اندازه‌گيري شده، ميزان تحمل اكوتيپ‌هاي مورد بررسي نسبت به تنش خشكي مشخص شد و اكوتيپ بيرجند به‌عنوان اكوتيپ برتر از اين لحاظ شناسايي شد.