«بررسي سمبوليسم عرفاني در حكايت هاي تفسيرهاي عرفاني روح‌الارواح و كشف‌الاسرار و عده‌الابرار»

A Study of Mystical Symbolism in the Anecdotes of Mystical Interpretations in Ruh al-Arwah and Kashfolasrar va Odatolabrar

نماد از ابزار صورخيال و زيباسازي متن است. بخش قابل توجهي از ادبيات عرفاني صورت نمادين دارد. نويسندگان دو تفسير كشف الاسرار و عده‌الابرار و روح الارواح نيز براي تبيين و توضيح بهتر مسائل و تاثيرگذاري بيشتر بر مخاطب از قالب حكايت بهره برده‌اند. بهره‌گيري از نماد در اين متون به سبب بيان غير مستقيم و چندلايه بودن، شگردي مناسب درجهت بيان انديشه‌هاي عميق عارفانه و عينيت بخشيدن به آموزه‌هاي عرفان و تصوف است. در پژوهش حاضر به بررسي نمادپردازي در بعد روايي تفسيرهاي مذكور پرداخته و برآنيم تا بدانيم هدف از كاربرد نماد در حكايات اين متون چيست، خاستگاه نمادها كدام است و مهم‌ترين خصيصه آن‌ها چيست. بر اساس يافته‌هاي اين پژوهش، نمادهاي بكار رفته در حكايات اين دو اثر، از نظر موضوعي به دوبخش: نمادهاي مربوط به حوزه عرفان و تصوف و نمادهاي مربوط به شريعت تقسيم مي‌شوند و كاركرد نمادها درعينيت بخشيدن به مفاهيم و آموزه‌هاي عرفاني بسامد بيشتري نسبت به تبيين مسائل ديني دارد. هم‌چنين باتوجه به محوريت پيام در اين حكايات و تاكيد بر انتقال مضمون به زباني ساده و روان، نمادهاي بكار رفته در آن‌ها نيز ساده، تك‌بعدي و اغلب محسوس هستند و طرح اصلي همه روايت‌ها بر تقابل ميان نمادهاي انساني عاشق/معشوق و پادشاه/ عامه مردم مي‌چرخد. قرار گرفتن اين دو قطب در برابر يكديگر، زمينه‌ساز ايجاد ساير تقابل‌ها در مضامين عرفاني شده و در شكل‌گيري داستان و ارائه مضمون نقش موثري دارد. روش انجام اين پژوهش توصيفي- تحليلي و كتابخانه‌اي است.

Symbolism is a figurative device used to embellish the text. A major part of mystical literature is of symbolic significance. The writers of Ruh al-Arwah and Kashfolasrar va Odatolabrar have used the form of anecdote in order to better explain the themes and further impress the readers. Symbolism has been aptly employed in these two multilayered and profound texts as it is a suitable medium to express mystical thoughts and materialize mystical teachings. The present study aims to analyze symbolism in the anecdotes of the above-mentioned works in an attempt to find the aim, origin, and the most important features of the employed symbols. The findings of the study show that based on their content, the symbols in these works are either mystical or religious; nonetheless, the mystical symbols are more frequent. As the message is of great significance in these anecdotes and thus, a very simple language and diction have been used, the symbols are also simple, one-dimensional, and concrete. Moreover, the plot of all these anecdotes revolve around such binary oppositions as lover/beloved and king/the masses. These binaries give rise to other oppositions in the mystical implications of the story and are of great importance in the formation of the story and the rendition of the subject matter.