لوازم معرفت‌شناختي مدل «عبد - مولا» در اصول فقه و گذر از آنها با رويكردي صدرايي

امروزه دانشمندان علوم طبيعي مي كوشند تا چهره پنهان طبيعت و پديده هاي طبيعي را در پرتوي مدل ها نظاره كنند. از سوي ديگر، در ادراك مفاهيم، معرفت و باورهاي ديني و همچنين در تفسير داستان ها و شعائر ديني، مدل ها نقش بسيار زيادي ايفا مي كنند. يكي از تمثيل هاي مطرح در كلام اسلامي و به ويژه در فقه و اصول فقه، به عنوان نمود رابطة انسان با خدا و نمود تصور و تصوير خدا و انسان، تمثيل «عبدـ مولا» است. استفاده از اين مدل داراي مباني و لوازم معرفت شناختي خاصي است. از مهمترين مباني مدل «عبدـ مولا»، تصوّر خداي متشخص انسان وار است. از ديگر لوازم اين مدل، تبيين يك امر حقيقي از طريق امري اعتباري است. لازمه ديگر، سلب اختيار انسان است. به علاوه، استفاده از اين مدل به عنوان برهان، فراتر رفتن از كاربرد مدل هاست كه از حيث معرفت شناسي پذيرفتني نيست. همچنين لازمه ديگر مدل «عبدـ مولا» براي تبيين امر الهي، تلقي ذكوريت براي خداوند است.حال چگونه مي توان در تكميل رويكرد كامل تر و دقيق تر به تصور خداوند و انسان در اين مدل، گام برداشت؟ چگونه مي توان از اين لوازم معرفتي گذر كرد؟ جستار حاضر در صدد تبيين اين لوازم و اين ادعاست كه با رويكرد حكمت متعاليه، به ويژه اصول تشكيك وجود، حركت جوهري و ربط علت و معلول، مي توان از لوازم دخيل مدل «عبدـ مولا» گذر كرد.