تأثير انديشه‌هاي فرقه حروفيه بر انتخاب برخي از مضامين كتيبه‌هاي مسجد كبود تبريز

مسجد كبود در دوره تركمانان قراقويونلوها به استناد وقف‌نامه آن، به دستور و نظارت جان بيگ خاتون(زن جهانشاه) ساخته شده است. در وضعيت كنوني، نقشه بنا شامل يك گنبد مركزي، يك هشتي و يك شبستان گنبددار است. بنا از ديد فني حاوي ظريف ترين آثار كاشي معرق بوده و تنوعي از نقش هاي كاشي را در خود جاي داده است. از لحاظ تزيينات هنري اين بنا داراي جايگاه ويژه اي در معماري ايراني بوده، به‌طوري‌كه، از آن در منابع اسلامي، به نام فيروزه اسلام نام برده شده است. تنوع در طرح، نقش، انواع خطوط، مضامين كتيبه نگاري و مفاهيم مذهبي از ويژگي هاي شاخص بنا است. بر اين اساس، پرسش اصلي اين پژوهش بدين صورت مطرح مي گردد: كدام مضامين نوشتاري در اين مسجد با تفكرات فرقه حروفيه جلوه گر شده است؟ مقاله حاضر با روش تحقيق تاريخيتحليلي تدوين گرديده و در نظر دارد از يك طرف، به بررسي بستر هاي مذهبي و مفاهيم انديشه هاي فرقه حروفيه پرداخته و از طرف ديگر، تاثير تفكرات اين فرقه را در مضامين كتيبه نگاري مسجد كبود تبيين نمايد. تجزيه ‌و تحليل يافته ها به صورت كيفي و اطلاعات به دست آمده از مطالعات كتابخانه اي و اسنادي و بازديد ميداني گردآوري شده است. نتايج پژوهش حاضر، نشان مي دهد پاره اي اعتقاد ات فرقه حروفيان در كنار تصوف و عرفان در شكل گيري مضامين نقوش و كتيبه هاي اين بنا تاثير به‌سزايي داشته است. انتخاب برخي از سوره ها(حمد، كوثر، كهف به طور كامل)، آياتي از سوره هاي قرآني(طه، اسراء، رعد، آل عمران)، واژه هاي قرآني(هو، حسبي‌الله، المنه ‌الله)، آيات مقطعه، سوره جمعه، آيت الكرسي، طه و اسماء الهي، اسامي مانند الله، محمد(ص) و حضرت علي(ع)، نشان از تاثير اين فرقه بر برخي از مضامين كتيبه نگاري در اين بنا بوده است.