بررسي تاب‌آوري كالبدي مساكن پيراشهري در برابر مخاطرات طبيعي (مطالعه موردي: شهرك باهنر مشهد)

زمينه و هدف: امروزه، غالب شهرها و جوامع سكونتگاهي در مكان هايي بنا شده اند كه در معرض وقوع انواع سوانح، از قبيل مخاطرات طبيعي و انسان ساخت قرار گرفته اند. از اين رو، توجه به ابعاد كالبدي بافت‌‌ هاي مسكوني در نواحي پيراشهري اهميت بسياري يافته است. منطقه مورد مطالعه، شهرك شهيد باهنر (قلعه خيابان) مشهد مي‌باشد كه به عنوان ناحيه چهار از منطقه شش به صورت منفصل با جمعيتي بيش از 40 هزار نفر و حدود 7100 واحد مسكوني، در پهنه‌‌ اي با مساحت تقريبي 1602670متر مربع قرار گرفته است. روش: اين پژوهش به لحاظ هدف كاربردي و از لحاظ روش شناسي توصيفي تحليلي مي‌باشد. سازه تاب‌آوري كالبدي در 5 مولفه تاب‌آوري سازه‌‌ اي، تاب‌آوري قانوني، تاب‌آوري تصوير ذهني، تاب‌آوري كاركردي و تاب‌آوري مكان، به كمك 35 شاخص در طيف ليكرت كمي شد. حجم نمونه به كمك فرمول كوكران 120 واحد مسكوني تعيين شد كه به روش نمونه گيري طبقه‌ اي بين چهار محله عرفي تقسيم و پرسشنامه تاب‌ آوري كالبدي مساكن در هر محله به طور تصادفي تكميل گرديد. پايايي ابزار تحقيق با استفاده از ضريب آلفاي كرونباخ با عدد 0.92، تاييد شد. همچنين داده‌‌‌ها با استفاده روش‌‌هاي آمار استنباطي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. يافته‌‌‌ها: نتايج آزمون تي تك نمونه اي ، نشان داد كه تاب‌آوري كالبدي اماكن مسكوني قلعه خيابان در حد بسيار پائين است. به طوريكه ميانگين در مولفه تاب‌آوري مكان 2.61، در تاب‌آوري تصوير ذهني 1.31 در تاب‌آوري قانوني 1.64، در تاب‌آوري سازه اي 1.21 و در تاب‌آوري كاركردي 1.64 به طور معني داري كمتر از ميانه نظري و در حد بسيار پائين مي‌باشد. در مجموع تاب‌آوري كالبدي مساكن قلعه خيابان با ميانگين 1.65 در سطح بسيار ضعيف مي‌باشد. همچنين با توجه به آزمون آنوا ، ميانگين تاب‌آوري كالبدي مسكن بين محلات عرفي قلعه خيابان به طوري معني داري با هم متفاوت است، به طوري كه ميانگين تاب‌آوري كالبدي مسكن در محله يك 1.81، در محله دو 1.66، در محله سه 1.46 و در محله چهار 1.67 بوده است. در ادامه به كمك آزمون همبستگي پيرسون مشخص شد با افزايش قدمت بنا تاب‌آوري به طور معناداري كاهش مي‌يابد. نتيجه گيري: با توجه به نتايج پژوهش، بايستي اقداماتي در سطح وسيع در نواحي پيراشهري در جهت بهسازي و مقاوم سازي اماكن مسكوني بر اساس مقررات ساختماني استاندارد 2800 انجام گيرد. در غير اين صورت در صورت وقوع مخاطرات طبيعي، با توجه به سكونت بيش از 40 هزار نفر در اين هسته پيراشهري، بخش زيادي از جمعيت دچار آسيب جدي خواهند شد.