راهكارهاي افزايش سرعت تخليه اضطراري جمعيت در فضاهاي عمومي زيرزميني(نمونه موردي: ايستگاه‌هاي مترو)

زمينه و هدف: فضاهاي عمومي نظير ايستگاه هاي مترو از مهم ترين عناصر ساخت فضايي شهر مي‌باشند، افراد از اقشار و سنين مختلف در آن حاضر مي شوند و فعاليت هاي اجتماعي و خدماتي در آن‌ها جريان دارد. نوع زيرزميني اين فضاهاي عمومي، از اجزاي اصلي سيستم حمل و نقل شهري و پيوند دهنده‌ فضاي زيرِ زمين و روي زمين اين ناوگان حمل‌ونقل عمومي به شمار مي‌آيد. اين جزء مهم به دلايل مختلفي از جمله تجمع مسافران در آن از اهميت و حساسيت بالايي برخوردار است و كاهش تلفات و جراحات انساني به هنگام رخداد مخاطرات طبيعي نظير زلزله و حوادث انسان ساختي نظير حريق، يكي از اولويت هاي طراحان و بهره برداران اين فضاها مي‌باشد. بر همين اساس، تحقيق پيش رو با هدف كاهش تلفات و جراحات انساني در شرايط اضطراري و از طريق ارائه راهكارهاي افزايش سرعت تخليه، تدوين شده است. روش: تحقيق حاضر از نظر روش شناسي، در زمره تحقيقات كاربردي (نوع توسعه اي) به شمار مي رود و براي تحقق اهداف تعريف شده، روش توصيفي (تحليل محتوا) به عنوان روش تحقيق انتخاب گرديد. همچنين از روش هاي كتابخانه اي و ميداني جهت گردآوري اطلاعات، و از روش كيفي تحليل محتوا به منظور تجزيه و تحليل داده ها استفاده گرديد. يافته ها: زمان آگاهي، زمان واكنش و زمان حركت به عنوان سه جزء زماني مؤثر در زمان كل تخليه ايستگاه هاي متروي زيرزميني مورد توجه قرار دارند. مقادير اين سه جزء، متناسب با شرايط طراحي كالبدي و مديريتي هر ايستگاه، متفاوت خواهند بود و ارائه راهكارهايي كه منتهي به كاهش هريك از زمان هاي مذكور گردد، از كل زمان تخليه جمعيت خواهد كاست. از جمله اين راهكارها كه در تحقيق حاضر به آن دست يافته شد، مي توان به »كاهش فاصله دورترين نقطه سكو از پله ها «، »تناسب تعداد وروديخروجي با حجم مسافران «، »نحوه طراحي مسيرهاي ارتباطي «، »جانمايي مناسب عناصر غيرسازه اي «، »استفاده از علائم راهنما با قابليت هدايت در تاريكي « و »تدوين طرح واكنش در شرايط اضطراري « اشاره كرد. نتيجه گيري: بر اساس نتايج حاصل از تحقيق، 11 راهكار اجرايي در ايستگاه هاي مترو در حال طراحي و 9 راهكار اجرايي در ايستگاه هاي در حال بهره برداري، جهت افزايش سرعت تخليه جمعيت در شرايط اضطراري قابل پياده سازي مي‌باشد. در اين ميان، »تدوين طرح واكنش در شرايط اضطراري « راه‌كاري است كه بدون نياز به تغييرات كالبدي در عناصر ايستگاه، در كاهش زمان آگاهي، زمان واكنش و زمان حركت مؤثر است. از ميان اقدامات كالبدي نيز، »طراحي مناسب مسيرهاي ارتباطي «، »استفاده از علائم راهنما با قابليت هدايت در تاريكي « و »كاهش فاصله دورترين نقطه ي سكو از پله ها «، اقداماتي محسوب مي شوند كه در كاهش زمان واكنش و زمان حركت مؤثر مي‌باشند.