خاستگاه لغزش‌هاي معنايي مترجمان خطبه‌هاي نهج‌البلاغه در برگردان مشتقات باب استفعال

تاكنون ترجمه‌هاي گوناگوني از نهج‌البلاغه به زبان فارسي انجام گرفته، اما به‌طوركلي به دليل كاستي هايي كه در ترجمه زبان عربي به زبان فارسي وجود دارد، اين ترجمه ها مورد نقد و بررسي بسياري از اديبان قرار گرفته‌اند. در پژوهش حاضر با روش توصيفي تحليلي و با استفاده از معاجم مختلف لغوي، كتب صرفي، نحوي و شروح نهج البلاغه، چالش‌هاي پيش روي مترجمان در برگردان مشتقات باب استفعال كه 304 مرتبه در 241 خطبه نهج‌البلاغه استعمال شده مورد مطالعه قرار گرفت. براين اساس، داده‌هاي مربوط به نُه مورد از مشتقات باب استفعال از كل خطبه‌هاي نهج‌البلاغه انتخاب و در پنج برگردان به فارسي نهج‌البلاغه از فيض الاسلام، دشتي، شهيدي، انصاري و زماني مورد بررسي و نقد قرار گرفت. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه تسامح در تشخيص معناي لغوي ماده در برگردان مشتقات باب استفعال و مسامحه‌كاري در تشخيص معاني باب استفعال از مهم‌ترين آسيب‌هاي پنج ترجمه يادشده است. ازنظر كمّي نيز گزارش آماري عملكرد مترجمان در نمونه‌هاي مورد بررسي نشان داد كه ترجمه‌هاي فيض الاسلام، انصاري، شهيدي و دشتي در تشخيص معناي لغوي ماده، كمترين ميزان لغزش و تسامح را دارند و با دو لغزش ترجمه‌هاي موفق در اين زمينه هستند. در تشخيص معاني باب استفعال ترجمه شهيدي تنها با دو لغزش، برگرداني موفق در اين زمينه بوده است.