تأثير امواج فراصوت، دما، نور، كيتوسان و تنظيم‌كننده‌هاي رشد گياهي بر كالوسزايي زعفران (Crocus sativus L.)

زعفران به‌ عنوان گياهي چندساله و تري‍‍‍‍‍‍‍پلوئيد به دليل داشتن متابوليت‌هاي ثانويه ارزشمند، يكي از مهم‌ترين گياهان دارويي دنيا محسوب مي‌شود. مطالعه‌ي حاضر با هدف ارزيابي عوامل مختلف (نوع اكسين، امواج فراصوت، دما، نور و كيتوسان) بر كالوس‌زايي و رشد كالوس در ريزنمونه‎هاي بنه زعفران در قالب دو آزمايش انجام شد. در آزمايش اول تأثير امواج فراصوت و نوع اكسين مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور بنه‎هاي زعفران پس از ضدعفوني به قسمت‌هاي مساوي تقسيم و پس از تيمار با امواج فراصوت، روي محيط كشت MS حاوي  mg.l-1 2 اكسين (NAA و 2,4-D) به همراه mg.l-1 2Kin  كشت شدند. در آزمايش دوم، تأثير درجه حرارت، كيتوسان و روشنايي بطورجداگانه بر كالوس‌زايي و رشد كالوس مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه بين تيمارها از نظر درصد كالوس‌زايي و وزن تر كالوس در ماه دوم و سوم پس از كشت تفاوت معني‌داري وجود دارد. محيط كشت MS حاوي0.5 mg.l-1 Kin + 2 mg.l-1 NAA  از نظر درصد كالوس‌زايي و رشد كالوس ريزنمونه‌هاي بنه زعفران در مقايسه با  محيط كشت MS حاوي 0.5 mg.l-1 Kin + 2 mg.l-1 2,4-D  از كارايي بالاتري برخوردار بود. در محيط كشت MS حاوي 2,4-D كه درصد كالوس‌زايي و رشد كالوس پايين بود، استفاده از تيمار زخم‌زني با استفاده از تيمار امواج فراصوت باعث تقويت رشد كالوس گرديد. در آزمايش دوم نيز درصد كالوس‌زايي و رشد ريزنمونه‌ها در محيط‌كشت حاوي NAA بطور معني‌داري بيشتر از  2,4-Dبود. علاوه‌براين در آزمايش دوم، در محيط كشت MS حاوي  2,4D استفاده از كيتوسان با غلظت g.l-1 0.25 باعث تحريك القاي كالوس گرديد و فراواني كالوس‎زايي ريزنمونه‎هاي بنه زعفران در اين محيط كشت را افزايش داد، ولي افزايش غلظت كيتوسان از  g.l0.-125 بهg.l-1 0.75 كالوس‌زايي و رشد كالوس را كاهش داد. در حالي كه در محيط كشتMS  حاوي NAA كه از كارايي كالوس‎زايي و رشد كالوس بالايي برخوردار بود، استفاده از استفاده از كيتوسان، كالوس‌زايي و رشد كالوس بنه زعفران را كاهش داده است. بطوركلي، بيشترين درصد كالوس‌زايي در محيط كشت MS حاوي NAA در دماي ºC 25 و تاريكي بدست آمد كه براي مطالعات كشت درون‌شيشه‌ايي و مهندسي ژنتيك زعفران قابل توصيه است.