تحليل پيامدهاي تغيير كاربري اراضي كشاورزي در سكونتگاه‌هاي روستايي با تأكيد بركشت زعفران (نمونه‌ي موردي: دهستان ميانجام شهرستان تربت‌جام)

تغيير كاربري اراضي كشاورزي در روستا كه عمدتاً در اثر فعاليت‌هاي انساني روي مي‌دهد، علاوه بر تغييرات مستقيم زيست محيطي، پيامدهاي اجتماعي و اقتصادي غيرمستقيمي بر زندگي بشر گذاشته است. ازاين‌رو پژوهش حاضر باهدف بررسي آثار و پيامدهاي كشت زعفران در سال‌هاي اخير بر زندگي روستاييان در دهستان ميان جام از شهرستان تربت‌جام، انجام‌شده است. روش تحقيق در پژوهش حاضر توصيفي تحليلي و نوع آن ازنظر هدف، بنيادي است. براي جمع‌آوري اطلاعات از روش‌هاي‌ اسنادي و ميداني (1397) استفاده‌شده است. جامعه نمونه 10 روستاي دهستان ميانجام مي‌باشد كه بيشترين سطح زير كشت زعفران را دارند. از مجموع 3444 خانوار در نقاط روستايي نمونه، با فرمول كوكران و خطاي (0.08)، حجم نمونه 115 خانوار به‌دست‌آمده است كه اين افراد با روش نمونه‌گيري تصادفي انتخاب شدند. نتايج پژوهش حاضر نشان مي‌دهد، ازنظر روستاييان تأثير تغيير الگوي كشت در شاخص‌هاي اجتماعيفرهنگي با ميانگين 3.84 كمترين و در شاخص‌هاي كالبدي با ميانگين 4 بيشترين تأثير داشته است. با توجه به نتايج آزمون T تك نمونه‌اي نيز اثرات كشت زعفران در شاخص اقتصادي با مقدار 75.56، بيشتر از ساير شاخص‌ها است. در توزيع فضايي ميانگين اثرات كشت زعفران در سطح روستاها، روستاي امغان با رقم 4.02 بيشترين و روستاهاي باغسنگان عليا و حاجي‌آباد با رقم 3.86 كمترين آماره‌ها را نشان مي‌دهد. نتايج تكنيك آراس براي رتبه‌بندي دقيق روستاهاي نمونه نيز اين امر را تائيد كرد. در ادامه براي بررسي معناداري ارتباط بين متغيرهاي تحقيق و ضريب اثرگذاري شاخص‌ها از نرم‌افزارSmart PLS استفاده شد، كه ضريب مسير مقدار t مشخص كرد رابطه بين متغيرهاي زيست‌محيطي، كالبدي و اقتصادي با اثرات كلي كشت زعفران در روستاهاي نمونه معنادار و مستقيم است؛ كه طبق ضرايب استاندارد، 36 درصد از اثرات كشت زعفران به‌طور مستقيم توسط شاخص اقتصادي پيش‌بيني مي‌شود. با توجه به يافته‌هاي تحقيق مي‌توان آموزش كشاورزان در رابطه با اشاعه روش‌هاي استفاده از شيوه‌هاي بومي و نوين آبياري در كشت محصول زعفران، آشنا نمودن كشاورزان به اصول علمي كاشت و بالابردن كيفيت زعفران، اصول دقيق برداشت را پيشنهاد نمود.