اصول استانداردسازي توليد زعفران ارگانيك در ايران

بسياري از مراحل توليد، فرآوري، تجارت و مصرف زعفران (Crocus sativus L.) در ايران بر مبناي دانش بومي پايه‌ريزي شده و بيشتر توليدات اين گياه در مزارعِ كوچك با همكاري خانوادگي و با بهره‌گيري از نهاده‌ها و فناوري‌هاي محليِ بوم‌سازگار شكل مي‌گيرد. بر اين اساس بخش قابل توجهي از توليد زعفران در ايران قرابت بالايي با اصول كشاورزي ارگانيك دارد، ولي از نظر قواعد و استانداردهاي مربوط به اين نظامِ توليدي، صرفاً به‌عنوان محصول شبه‌ارگانيك تلقي مي‌شود. كشاورزي ارگانيك يك نظام جامع توليد است كه به جنبه‌هاي كمي و كيفي توليدات كشاورزي در تمامي مراحل چرخة توليد از مزرعه تا سفره و نيز به مسايلي مانند عدالت، روابط اجتماعي، سلامت خاك و حقوق تمامي جانداران كوچك و بزرگِ دخيل در فرآيند توليد توجه مي‌نمايد. بر اساس اين تعريف و با در نظر گرفتن اصولِ حاكم بر شيوه‌هاي توليد زعفران در بوم‌نظام‌هاي كشاورزي ايران، با اراية استانداردهاي پيشنهادي مي‌توان زمينة مناسبي براي هدفمند شدن توليد ارگانيك اين گياه ايجاد نمود كه ضمن افزايش درآمد كشاورزان منجر به حفظ و افزايش سهم ايران از بازار جهاني اين گياه دارويي ارزشمند، خواهد شد. در اين مقاله، براي هر يك از مراحل چرخة توليد زعفران با كمك‌گيري از نتايج تحقيقات علميِ مربوط به زعفران و نيز استانداردهاي بين‌المللي، منطقه‌اي و مليِ مرتبط با توليدات ارگانيك، يكسري اصول كلي، پيشنهادها (توصيه‌ها)، الزامات و تبصره‌ها ارايه شده است. توصيه‌هاي ارايه شده عمدتاً با هدف افزايش عملكرد كميِ محصول ارايه شده است، در حالي‌كه با رعايت الزاماتِ پيشنهادي ميتوان به كيفيت بالاتري از زعفران دست يافت. افزون بر اين، مجموعه دستورالعمل‌هاي پيشنهادي در اين مقاله، كمك خواهد نمود تا در كنار حفظ و بهبود كميت و كيفيت محصول در تمامي مراحل چرخة توليد زعفران، ساير اهداف و قواعد مرتبط با كشاورزي ارگانيك نيز تأمين گردد. در برنامة پيشنهادي كنوني به موضوعات مرتبط با زراعت (توليد و انتخاب بنه، انتخاب و آماده‌سازي زمين، كاشت، تغذيه، آبياري، كنترل عوامل تنش‌زاي زنده و ...)، به‌نژادي، برداشت و پس از برداشت (جابجايي و ذخيره‌سازيِ گل؛ جداسازي، خشك كردن، درجه‌بندي، بسته‌بندي، برچسب‌زني و ذخيره‌سازيِ كلاله) و نيز مختصري به موضوع فرآوري و مسايل حقوقي مربوط به توليد زعفران ارگانيك توجه شده است.