آينده نگاري مديريت حريم پايتخت به روش سناريونگاري

Foresighting Tehran’s Extra-territorial Jurisdiction using Scenario Writing Method

در عصر كنوني، با وجود نامعلومي‌ها، عدم‌قطعيت‌ها و پيچيدگي‌هاي فراواني كه بيش‌تر از سوي محيط‌هاي بيروني و خارج از كنترل سيستم برنامه‌ريزي و نيز فضاهاي ملي وفراملي اعمال مي‌شود، شيوه‌هاي سنتي و مرسوم مديريت و برنامه‌ريزي توسعة فضايي شهري و منطقه‌اي كارآيي خود را در مواجهه با شرايط پيش‌بيني‌نشده و غيرخطي از دست داده‌اند. با گذشت حدود نيم قرن از تصويب نخستين طرح توسعة شهري و تهية برنامه‌هاي متعدد، نتايج ارزيابي‌هاي مختلف گوياي ناكارآمدي و تحقق‌پذيري پايين طرح‌هاي توسعة شهري و منطقه‌اي در ايران است. مروري بر روش‌شناسي برنامه‌ها و طرح‌هاي تهيه شده در ايران در برخورد با آينده نشان مي‌دهد كه اكثر اين طرح‌ها، با ديدگاهي اثبات‌گرايانه، آينده را در قالب مدل‌هاي كمي در تداوم روندهاي گذشته تا به‌حال در نظر گرفته و در خوش‌بينانه‌ترين حالت به ارائة سناريوهاي متعدد در خصوص آينده‌هاي محتمل پرداخته‌اند. ناكارآمدي رويكردهاي مرسوم، دستوركار مقاله را به انديشه و كاربست شيوه‌هاي جديد و منعطف تفكر و پژوهشِ آينده و تلفيق آن در مطالعة مديريت حريم پايتخت معطوف ساخته است. منظور از حريم پايتخت گستره حدود 6000 كيلومترمربعي مدنظر مصوبه طرح جامع شوراي عالي شهرسازي و معماري است كه امروزه، ناشي از حضور كنش‌گران متعدد، به يكي از اصلي‌ترين پيچيدگي‌ها و عدم قطعيت‌هاي اين كلانشهر بدل شده است. در اين رابطه از روش‌شناسي آينده‌نگاري به شيوه‌ي سناريونگاري مبتني بر رويكرد كارگاه‌هاي آينده‌نگاري مشاركتي بهره‌گيري شده است. در نهايت نيز تصوير آتي ناشي از وقوع هر يك از سناريو ترسيم شده است. با اين خردمايه كه بستر مناسبي براي تصميم‌گيري‌ها‌‌ و برنامه‌ريزي‌هاي پابرجاي آتي فراهم آيد.

In the current era, and especially in the context of developing countries, despite the uncertainties, unknowns and complexities that are mostly exposed by external environments and outside the control of the planning system as well as national and transnational spaces, traditional methods of spatial development management and planning have lost their effectiveness in the face of unforeseen and nonlinear conditions. A review of the methodology of the plans prepared in Iran in dealing with the future shows that most of them, from a positivist point of view, consider the future in the form of quantitative models in the continuation of past trends and present simple scenarios in the most optimistic case. The inefficiency of conventional approaches has turned the agenda of the article to the thought and application of new and flexible methods of future research and its integration into the study of extraterritorial jurisdiction; the area of about 6000 square kilometers which is approved by the High Council of Urban Planning and Architecture, which due to the presence of various actors, has become one of the main complexities and uncertainties of this metropolis. In this regard, foresighting methodology has been used in a scenario-based method based on the approach of participatory future workshops. The result is the introduction of three scenarios; pessimistic and chaotic scenario (Extra-Territory as the backyard of Tehran and the metropolitan area as multi-core region and the multiple island community), the scenario of opportunity and gradual improvement (Extra-Territory as a green belt) and the optimistic, progressive and active scenario of the integrated metropolitan government; With the idea that by visualizing these scenarios, a suitable platform for future sustainable decisions, plans and planning will be provided.