امكان‌سنجي و احداث سد زيرزميني در حوزه آبخيز دريان (مطالعه موردي سد زيرزميني مشنق‌چاي)

بحران كم‌آبي در مناطق خشك و نيمه‌خشك عاملي محدودكننده براي فعاليت‌هاي انسان و توسعه پايدار كشاورزي است. از راهكارهاي نوين در اين زمينه احداث سدهاي زيرزميني است. سدهاي زيرزميني در مقايسه با سدهاي معمولي كه آب رودخانه‌ها را در مخزن روباز ذخيره مي‌كنند؛ جريان زيرسطحي آب را در مقطع عرضي رودخانه مسدود كرده آن را در زير بستر رودخانه ذخيره مي‌كنند. در اين سدها، تلفات آب از طريق تبخير كنترل شده و احتمال آلودگي‌هاي زيست محيطي حداقل است. در پژوهش حاضر، امكان‌سنجي احداث سد زيرزميني در رودخانه فصلي مشنق‌چاي به منظور استحصال آب كشاورزي ارزيابي شده است. پس از انجام مطالعات پايه، با بررسي‌هاي ژئوفيزيكي و ژئوتكنيكي محل بازه اصلي نهايي شد. در محور اصلي سد، عرض بستر 130 متر بوده و ضخامت آبرفت در محل محور و درياچه سد به ترتيب 14 و 22 متر است. طراحي مقطع سد ذوزنقه‌اي بوده و از مصالح ريزدانه ‌در هسته سد و لايه فيلتر به ضخامت 1 متر در پوسته سد تشكيل يافته است. طول تاج سد 160.30 متر و ارتفاع آن در مركز محور سد 15 متر است. با حركت به سمت جناحين رودخانه عمق سنگ بستر كاهش يافته و متناسب با آن عمق سد نيز كاهش مي‌يابد نهايتا در هر دو جناح راست و چپ محور سد به صفر مي‌رسد. وسعت آبخوان با احتساب شيب 5 درصد رودخانه 39000 مترمربع است. با محاسبه عمق آبرفت حجم مخزن 546000 مترمكعب است و با توجه به تخلخل كل نهشته‌هاي آبرفتي( 35درصد) ، مي‌توان 163800 مترمكعب آب قابل استحصال را براي آبخوان برآورد نمود. هدف از اين پژوهش امكان‌سنجي احداث سد زيرزميني در آبرفت‌هاي درشت دانه رودخانه‌اي به‌منظور مديريت سيلاب در حوزه‌هاي آبخيز است با نيل به اين هدف مشكل بحران تامين آب زراعي و حتي بهداشتي و شرب در روستاي مشنق قابل حل خواهد بود.