كليدواژه :
حدوث زماني , حركت جوهري , ازليت خداوند , دوام فيض , ملاصدرا , كريگ
چكيده فارسي :
يكي از عميقترين مباحث هستي‌شناسي كه از ديرباز معركه آراء انديشمندان و فلاسفه بوده، مسئلة حدوث يا قدم عالم است. در سنت اسلامي، ملاصدرا كوشش نموده با طرح نظرية حركت جوهري، حدوث تجددي عالم ماده را بنحوي بتصوير بكشد كه ضمن برخورداري از انسجام، با هيچيك از آموزه‌هاي ديني در تعارض نباشد. بر اساس ديدگاه وي، تجدد عين هستي موجودات است و هر نو‌شدني، حدوثي مستقل است كه در بستر زمان، بيوقفه در ذات موجودات بوقوع ميپيوندد. سلسلة حوادث بدليل عدم انقطاع فيض، به نقطة معيني نميرسد؛ بدين ترتيب، همة اجزاء عالم، حادث زمانيند. در نتيجه عالم كه بعنوان يك كل اعتباري، وجودي جداگانه از حوادث ندارد نيز حادث زماني خواهد بود. ويليام كريگ، متفكر ديندار مسيحي، در فضاي فكري معاصر غرب، نيز برهان كيهان‌شناختي كلامي خود را بر مبناي رويكرد جديدي از حدوث زماني عالم ارائه كرده است. او معتقد است عالم با همة اجزائش، از جمله زمان، در لحظه‌يي خاص، با ارادة آزاد الهي، از عدم خلق شده و از آن پس، خداوند كه قبل از آغاز خلقت در موقعيتي فرازماني قرار داشت، بدليل نسبت واقعي خود با حوادث زماني، در معرض زمان قرار گرفته است. مسئلة اصلي پژوهش حاضر اينست كه كارآمدي تقرير ملاصدرا از حدوث زماني عالم را در مقايسه با تلقي جديد كريگ، نشان دهد. رهيافتهاي بدست آمده از مقايسة اين دو ديدگاه نشان ميدهد كه كوشش كريگ براي ارائة اين رويكرد جديد، گرچه در جاي خود درخور توجه است اما در مقايسه با ديدگاه ملاصدرا نه‌تنها داراي انسجام لازم نيست بلكه آشكارا با مبناييترين آموزه‌هاي ديني ـ از جمله عدم اتصاف ذات خداوند به تغيير، ازليت خداوند، معيت قيومية خداوند با مخلوقات و دوام فيض ـ تعارض دارد.
چكيده لاتين :
One of the most profound ontological problems which has occupied the minds of thinkers and philosophers is the discussion of origination or eternity of the world. In Islamic tradition, through introducing the theory of trans-substantial motion, Mullā Ṣadrā has tried to portray the renewing origination of the material world in such a way that, while enjoying consistency, it does not contradict any religious teachings. According to Mullā Ṣadrā, renewal is the same as existents’ being, and each renewal is an independent origination which ceaselessly occurs in the essence of existents in the course of time. The chain of events will never stop at a specific point due to the continuity of emanation; therefore, all components of the world are temporally originated. As a result, the world, as a mentally-posited whole, has no independent existence and is temporally originated as well. William Craig, the Christian thinker, has also based his cosmological argument on a new approach to the temporal origination of the world in the contemporary Western philosophical atmosphere. He maintains that the world and all its constituent parts, including time, have been created from nothing at a specific moment on divine free will and, since then, God, who existed prior to the creation of the world in an ethereal state, is now exposed to time because of His true relationship with temporal origination of things. The present study aims to reveal the efficiency of Mullā Ṣadrā’s interpretation of the temporal origination of the world in comparison to Craig’s new approach. The findings of this comparison indicate that Craig’s attempts at presenting this new approach deserve due attention; however, comparing to Mullā Ṣadrā’s view, it not only lacks the necessary consistency but is also in clear contrast to some of the most fundamental religious theorems including the impossibility of attributing change to God’s essence, His eternity, His everlasting simultaneity with the created, and continuity of emanation.
