بررسي برخي از ويژگي‌هاي رويشي و محيطي گونه انحصاري Diaphanoptera khorasanica Rech. f. در شمال شرقي ايران

گونه Diaphanoptera khorasanica Rech. f. (روشن‌بال خراساني) انحصاري ايران و داراي طبقه تهديد آسيب‌پذير است. در تحقيق حاضر برخي از ويژگي‌هاي رويشي و محيطي اين گونه در رويشگاه‌هاي چلپوي عطائيه خراسان رضوي و دره هوينده و كج دره پارك ملي ساريگل خراسان شمالي مطالعه شد. جهت نمونه‌برداري از گياه D. khorasanica ، 45 پلات يك متر‌مربعي در طول 9 ترانسكت 100 متري براي هر سه رويشگاه به روش تصادفي سيستماتيك استقرار يافت. داخل هر پلات ويژگي‌هاي رويشي اين گونه اندازه‌گيري شد. در هر رويشگاه سه نمونه خاك به طور تصادفي در مسير ترانسكت‌ها و از عمق 200 سانتي‌متري پاي بوته‌هاي اين گونه برداشت و برخي از خصوصيات فيزيكي و شيميايي آنها اندازه‌گيري شد. اطلاعات اقليمي 10 سال اخير از ايستگاه‌هاي سينوپتيك شهرهاي كاشمر و اسفراين استخراج شد. پس از جمع‌آوري داده‌ها به منظور تحليل ويژگي‌هاي رويشي و خاك از آناليز واريانس يك‌طرفه (ANOVA) و جهت مقايسه ميانگين‌ها از آزمون دانكن استفاده شد. نتايج نشان داد كه بين سه رويشگاه از نظر سطح تاج‏پوشش و قطر ضخيم‌ترين ساقه در سطح 5 درصد، ارتفاع گياه و طول برگ ، تعداد بوته و طول بلندترين ساقه در سطح 1 درصد اختلاف معني‌داري وجود دارد، اما تعداد دانه‌رست و عرض برگ اختلاف معني‌‌داري ندارند. همچنين بين رويشگاه‌ها خصوصيات خاك در سطح 1 درصد اختلاف معني‌داري دارند. مهم‏ترين عوامل محيطي اثرگذار بر ويژگي‏هاي رويشي با استفاده از روش تجزيه مؤلفه‏‏هاي اصلي (PCA) تعيين شد. نتايج نشان داد كه حداقل مطلق دما، ميانگين حداقل دماي سردترين ماه، بارندگي سالانه، هدايت الكتريكي، رس و جهت دامنه به ترتيب بيشترين تأثير را بر اين خصوصيات داشتند. همچنين در ميان خصوصيات رويشي، طول بلندترين ساقه، ارتفاع گياه، سطح تاج‏پوشش، تعداد بوته و قطر ضخيم‏ترين ساقه به ترتيب بيشترين تأثير را نسبت به خصوصيات محيطي نشان دادند.