ﻫﺎﺑﺮﻣﺎس و ﺑﻨﻴﺎنﻫﺎي ﺷﺒﻪاﺳﺘﻌﻼﻳﻰ ﻣﻌﺮﻓﺖ

Habermas and Quasi-transcendental Foundations of Knowledge

ﻧﻮﺷﺘﻪي ﭘﻴﺶ رو ﺷﺮح و ارزيابي ﺑﺨﺸﻰ از اﻓﻜﺎر ﻳﻮرﮔﻦ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎس، ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎس و ﻓﻴﻠﺴﻮف آﻟﻤﺎﻧﻰ، در ﺣﻴﻄﻪي ﻣﻌﺮفت‌شناسي اﺳﺖ كه در متون فارسي به آن كمتر توجه شده است. يكي از اهداف پروژۀ تحقيقاتي او ﻧﺰدﻳﻚﻛﺮدن داﻧﺶ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻰ يا زﻳﺴﺖﺟﻬﺎن بوده و هدف اين نوشتار نيز ارائۀ شرحي نظام‌مند از اين كوشش هابرماس و تقابل‌هاي فكري وي با ديگر نحله‌هاي فلسفي-اجتماعي است. «علائق شبه‌استعلايي» يكي از مفاهيم كليدي است كه در اين فرايند نقشي حياتي دارد و دانش را از ساحت سوژۀ استعلايي به ساحت فرآيند تاريخي كه از نيازهاي عملي برخواسته مرتبط مي‌كند. به‌ همين جهت، اين نوشتار ﺑﻪ دﻧﺒﺎل روﺷﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻌﻨﺎ، كاركرد و رﻳﺸﻪﻫﺎي اين مفهوم ﺑﻮده است. از اين حيث، در ﺑﻴﻦ آﺛﺎر او دو ﻛﺘﺎب از ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ: داﻧﺶ و ﻋﻼﺋﻖ اﻧﺴﺎﻧﻰ و ﻧﻈﺮﻳﻪ‌ي ﻛﻨﺶ ارﺗﺒﺎﻃﻰ. يافته‌ها نشان مي‌دهند كه: 1-ﭘﺮﺳﺶﻫﺎﻳﻰ كه ﻫﺎﺑﺮﻣﺎس در اين كتاب در ﺻﺪد ﭘﺎﺳﺦ‌ﮔﻮﻳﻰ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ در واقع ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﻛﺎنت ﻫﺴﺘﻨﺪ: «شرايط عام امكان شناخت». 2-علائق شبه‌استعلايي ريشه در زيست انساني دارد كه تحول اساسي در نظريه‌هاي انتقادي است. 3- معرفت‌شناسي هابرماس درصدد احياي ارزش‌هاي روشنگري و رهايي از سلطه است. 4- هابرماس از طريق صورت‌بندي علائق شناختي با ساير نحله‌هاي فكري وارد مناظره مي‌شود ( فرا رفتن از مكتب فرانكفورت، نقد پست‌مدرنيسم و ديگر نحله‌هاي فلسفي).

The present study will investigate some thoughts of Habermas, German sociologist and philosopher, which in Persian texts, less attention has been paid to it. One of the main aims of his research program has been approximating knowledge and life or Life-world, and this article attempts to present a systematic review of this effort of Habermas and his intellectual confrontations with other philosophical-social disciplines. The concept “Quasi-transcendental” plays a key role in this regard and it converts the Cartesian knowledge from the transcendental subject into a historical process arisen from the practical necessities. Therefore, this article has tried to clarify the meaning, roots, and functions of this concept. Accordingly, two books have a crucial stall: Knowledge and Human Interests and The Theory of Communicative Action. The findings show that: 1. the questions that Habermas in his book seek to answers in fact are the questions of Kant: (the common conditions of recognition possibility) 2. Quasi-transcendental interests are rooted in human life, which is a fundamental change in critical theories. 3. Habermas's epistemology seeks to revive the values of enlightenment and liberation from domination. 4. Habermas enters into debate with other intellectual disciplines through the formation of cognitive interests (transcendence of the Frankfurt School, a critique of postmodernism, and other philosophical disciplines).