كليدواژه :
قرآن , تمدن , اجتماع , امت , قوم , قريه , مدينه
چكيده فارسي :
«تمدن» يا «حضاره» از جمله واژگاني است كه در قرآن كريم به‌طور مستقيم از آن ياد نشده، اما راه پژوهش دربارۀ آن از طريق جستجوي واژه‌هاي مرتبط، به‌ويژه واژه‌هاي داراي بار اجتماعي مي‌باشد. «امت»، «قوم»، «قريه» و «مدينه» از مهم‌ترين واژگاني بوده كه تاكنون از آن‌ها برداشت تمدني شده است. پرسش اصلي نوشتار حاضر اين است كه واژگان فوق چه رابطۀ معنايي با تمدن دارند و آيا ميتوان از رهگذر آن‌ها به مفهومي از تمدن در قرآن دست يافت؟ در اين مقاله تلاش شده با روش توصيفي - تحليلي، نخست به بررسي و توصيف مفهومي واژگان مذكور پرداخته شود و سپس رابطۀ آن را با تمدن واكاوي گردد. يافته‌هاي اين پژوهش حاكي از آن است كه واژگان مذكور، دلالت معنايي مستقيمي بر مفهوم تمدن ندارند و نمي‌توان آن‌ها را به‌مثابهٔ تمدن تلقي نمود؛ اما با توجه به معنا و ظرفيت اجتماعي اين كلمات، ميتوان از آن‌ها بهره‌برداري تمدني كرد و تمدن را به اين مفاهيم و ظرف‌هاي اجتماعي منتسب نمود. در اين ميان، واژگان «امت» و «مدينه»، ظرفيت بالايي براي پيوند مفهومي با تمدن ديني دارند.
