رابطه «تفسير بياني» با «تفسير علمي»

پديدارشدن رويكرد و متون تفسير علمي، موافقان و مخالفاني را برانگيخت؛ تفسير ادبي مشهور به تفسير بياني، روش تفسيري بود كه امين الخولي و همسرش بنت ‌الشاطي، با هدف جلوگيري از چالش‌هاي آسيب‌زاي تفسير علمي و گرايش‌هاي افراطي برخي مفسران معاصر، به ساماندهي و برجسته‌سازي آن پرداخته‌اند. امين الخولي گرچه استفاده از دو علم روان‌شناسي و جامعه‌شناختي را در تفسير ادبي لازم مي‌داند، اما به نقدِ تفسير علمي پرداخته و براي فروافتادن در دام تحميل نظريات علمي بر آيات، روش تفسير بياني را پيشِ رو نهاده است. بنت ‌الشاطي همسر وي نيز تفسير علمي و همۀ گونه‌هاي تفسير عصري را به‌شدت نقد و با مطرح‌ساختن اعجاز بياني قرآن، به تقابل با اعجاز علمي برخاسته و آن را انكار و رد مي‌كند. اين پژوهش با روش تحليل محتوا و به شيوه تطبيقي، به ارتباط تقابلي تفسير علمي و بياني پرداخته است. يافته‌هاي اين كنكاش، نشانگر آن است كه هرچند كه هر دو قرآن‌پژوه پيش‌گفته، مخالف تفسير علمي هستند، اما از آن جهت كه ديدگاه امين الخولي در نقادي روش تفسير علمي، به اعتدال نزديك‌تر است، مي‌توان وجوه مشتركي ميان تفسير علمي و بياني يافت؛ اما بر اساس ديدگاه افراطي بنت‌الشاطي در اين زمينه، هيچ وجۀ مشتركي ميان تفسير علمي و بياني وجود نداشته و اين دو روش تفسيري، داراي تقابل خواهند بود.